Σχολικές εμπειρίες στη Σουηδία

Άρθρο που δημοσιεύτηκε στην τοπική εφημερίδα των Λατσιών "Κακαρίστρα".


Πριν από λίγες μέρες, στα πλαίσια του ευρωπαϊκού προγράμματος Comenius, είχαμε την ευκαιρία να επισκεφτούμε το σχολείο με το οποίο συνεργάζεται το σχολείο μας στο Goteborg της Σουηδίας. Στη συνάντηση μετείχαν και εκπαιδευτικοί από τα άλλα συνεργαζόμενα σχολεία της Γερμανίας, της Φινλανδίας και της Πολωνίας. Κατά τη συνάντηση παρουσιάστηκαν ποικίλες δραστηριότητες από τα παιδιά και τους δασκάλους του σχολείου. Εκτός από τις συζητήσεις για το πρόγραμμά μας, είχαμε την ευκαιρία να δούμε από κοντά πώς εργάζεται το σχολείο, την υλικοτεχνική υποδομή του και να συζητήσουμε με εκπαιδευτικούς και υπευθύνους του τοπικού συμβουλίου για θέματα κοινού ενδιαφέροντος. Είχαμε επίσης την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε, από κοντά, τον τρόπο ζωής τους, να συζητήσουμε τις προσπάθειες που κάνουν για τη μόρφωση των παιδιών τους και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν στην καθημερινή τους ζωή, αλλά και τις προσπάθειες που καταβάλλουν για τη λύση τους.

Μας δόθηκε επίσης η δυνατότητα να ξεναγηθούμε σε ιστορικούς και αρχαιολογικούς χώρους, σε μουσεία και τοποθεσίες ιδιαίτερου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος. Η επίσκεψη πραγματοποιήθηκε από τις 5 ως τις 10 του Μάη 2009. Η σύντομη αυτή επίσκεψη μας έδωσε εμπειρίες και ιδέες χρήσιμες και για το δικό μας εκπαιδευτικό σύστημα. Η Σουηδία είναι μια χώρα με ιδιαίτερη φροντίδα για την παιδεία των πολιτών της. Θεωρούμε λοιπόν ότι έχουμε να κερδίσουμε πολλά αν αξιοποιήσουμε σωστά τα θετικά στοιχεία που συνάδουν με το δικό μας εκπαιδευτικό σύστημα. Υπάρχουν πολλά στοιχεία που μπορούν άμεσα να αξιοποιηθούν και να αποτελέσουν βήματα εκσυγχρονισμού της τελματωμένης κατάστασης της παιδείας μας. Η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, που ευαγγελίζονται τα τελευταία χρόνια οι κυβερνήσεις, δεν μπορεί να παραμένει στα λόγια και να αγνοεί την πλούσια εμπειρία άλλων χωρών. Υπάρχουν αποτελεσματικοί δρόμοι για να βαδίσουμε, όπως φυσικά υπάρχουν και κακοτοπιές που οφείλουμε να αποφύγουμε.

Από την πρώτη ματιά, στο σχολείο που επισκεφτήκαμε ήταν φανερή η πολύ καλή οργάνωσή του, η πλούσια υλικοτεχνική του υποδομή, οι θαυμάσιες σχέσεις μεταξύ των δασκάλων (είναι μόνιμοι στο σχολείο και δεν αλλάζουν κάθε λίγο), η ηρεμία και το κλίμα αλληλοσεβασμού που επικρατεί σε κάθε δραστηριότητα. Η έμφαση στην ανάπτυξη της ανεξαρτησίας των μαθητών, της αυτοδιαχείρισης και της απόκτησης δεξιοτήτων απαραίτητων για τη ζωή. Μεγάλη σημασία δίνεται επίσης στην τέχνη, τις ελεύθερες και δημιουργικές δραστηριότητες και το φυσικό περιβάλλον. Εκείνο όμως που εντυπωσιάζει πραγματικά τον επισκέπτη είναι η ηρεμία και ο σεβασμός που δείχνουν τα παιδιά στις μεταξύ τους σχέσεις, η ανάληψη των ευθυνών για τα ζητήματα που τα αφορούν, η ανεξαρτησία τους στη φροντίδα για το γεύμα τους ή άλλες δραστηριότητες. Στα παιδιά παρέχεται πλήρες γεύμα το μεσημέρι. Το γεύμα είναι δωρεάν για όλα τα παιδιά και τους δασκάλους στη Σουηδία. Υπάρχει στο σχολείο πλήρως εξοπλισμένη κουζίνα και εστιατόριο που θα τη ζήλευαν πολλά εστιατόριά μας. Φανταστείτε τώρα τη δική μας κατάσταση. Φτιάξαμε μερικά σχολεία, όπως το «Πεύκιος Γεωργιάδης», τα «βαφτίσαμε» ολοήμερα, χωρίς χώρους εστίασης και ξεκούρασης, με πάρα πολλές άλλες βασικές ελλείψεις, οι γονείς πληρώνουν για το γεύμα και αυταπατόμαστε, όσοι από εμάς το κάνουν, ότι αναβαθμίσαμε την παιδεία μας.

Το σχολείο που επισκεφτήκαμε βρίσκεται σε μια πανέμορφη περιοχή μέσα στο πράσινο, με ένα λειτουργικότατο σχεδιασμό των χώρων έτσι που να εξυπηρετεί τις ανάγκες των παιδιών και των εκπαιδευτικών. Εντυπωσιάζει η προσεκτική μελέτη ακόμη και της παραμικρής λεπτομέρειας στην επιλογή των υλικών για να παρέχεται ότι το καλύτερο. Δομημένο με θαυμαστή ηχομόνωση ώστε να μπορούν όλοι να εργάζονται απερίσπαστοι. Βλέπαμε ακόμη και τις πόρτες της κάθε αίθουσας να είναι διπλές με άριστα αποτελεσματικά μονωτικά υλικά και αναλογιζόμασταν τη φτήνια και την προχειρότητα που επικρατεί στις δικές μας αντίστοιχες κατασκευές. Οι αίθουσες διδασκαλίας μεγάλες, με λειτουργικά ατομικά θρανία στα οποία ανοίγει η πάνω επιφάνεια και υπάρχει αποθηκευτικός χώρος για τα βιβλία των παιδιών. Θρανία και καρέκλες προσαρμοζόμενα ανάλογα με τη σωματική ανάπτυξη των μαθητών. Σκεφτείτε τώρα και τα δικά μας ογκώδη δυσλειτουργικά βαριά και ίδια για όλα τα παιδιά της τάξης, ανεξάρτητα από τη σωματική τους διάπλαση. Σε πιάνει κατάθλιψη και οργή για όλους αυτούς που αποφασίζουν να φορτώσουν στα σχολεία ότι άχρηστο θέλουν να ξεφορτωθούν διάφορες εταιρείες, χωρίς καμιά παιδαγωγική ευαισθησία.

Υπάρχει ιδιαίτερη φροντίδα για τα παιδιά στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού. Σε κάθε τάξη υπάρχει ο βοηθός δάσκαλος και έτσι η τάξη στα περισσότερα μαθήματα μοιράζεται ώστε να δοθεί μεγαλύτερη εξατομικευμένη βοήθεια στα παιδιά που τη χρειάζονται στα πρώτα βήματα της εκπαιδευτικής τους προσπάθειας. Εμείς ακόμα παραμένουμε σε κάποια αναποτελεσματικά υποτυπώδη σχήματα ενισχυτικής διδασκαλίας και οι αρμόδιοι κωφεύουν στην αναγκαιότητα για ουσιαστική μείωση του αριθμού των παιδιών στην τάξη και την καθιέρωση, επιτέλους, του δεύτερου δασκάλου στις μικρότερες τάξεις.

Τα παιδιά ξεκινούν το Δημοτικό σχολείο στα 7 τους χρόνια. Είναι ώριμα πια, έχουν «χορτάσει» το παιχνίδι και έχουν αποκτήσει θετική στάση για τη μαθησιακή διαδικασία και προχωρούν με γοργά και αποτελεσματικά βήματα. Αναλογιστείτε τώρα τα δικά μας πρωτάκια που στα έξι τους, ανώριμα και χωρίς καμιά παιδαγωγική προσέγγιση βιάζονται να διαβάσουν μέχρι τα Χριστούγεννα. Δεν είναι καθόλου περίεργο που μια ολοένα και μεγαλύτερη μερίδα παιδιών μισεί το σχολείο, καταφεύγει σε παραβατική συμπεριφορά και οδηγείται στη σχολική αποτυχία με γνωσιοκεντρικά αναλυτικά προγράμματα και πιεσμένη ύλη που δεν συνάδει με την αντιληπτική τους ικανότητα και τα ενδιαφέροντά τους.

Η άδεια μητρότητας στη Σουηδία είναι 15 μήνες. Τα παιδιά στην πιο σημαντική περίοδο της ανάπτυξής τους έχουν δίπλα τους γονείς τους με τη στήριξη της πολιτείας. Κτίζουν την προσωπικότητά τους πάνω σε γερά θεμέλια. Εδώ φυσικά περιττεύει κάθε σύγκριση με την κατάσταση στην Κύπρο, με τις λίγες βδομάδες άδεια μητρότητας, με την παντελή έλλειψη δωρεάν δημόσιων παιδικών σταθμών, την απουσία οποιασδήποτε στήριξης της μητρότητας και της οικογένειας.

Είναι ιδιαίτερα αισθητή η έμφαση στο φυσικό περιβάλλον έχοντας δημιουργήσει όμορφους εξωτερικούς χώρους, μέσα στο πράσινο, με ασφαλή παιχνίδια από φυσικά υλικά απαλλαγμένα από τα ακαλαίσθητα και επικίνδυνα πολλές φορές βιομηχανοποιημένα προϊόντα, με τα οποία γεμίζουμε μερικές φορές τις αυλές, κυρίως, των νηπιαγωγείων μας. Η διαπίστωση για τη φροντίδα του περιβάλλοντος έγινε και κατά τις επισκέψεις μας στην πόλη και τις γειτονικές περιοχές. Η περιοχή διαθέτει πάρκα, δάση και εκδρομικούς χώρους όπου οι πολίτες έχουν τη δυνατότητα να ασχοληθούν με τον αθλητισμό και να χαρούν τη φύση.

Σε κάθε βήμα μας συναντήσαμε τη θερμή φιλοξενία και την προθυμία να λύσουν κάθε μας απορία, τόσο οι εκπαιδευτικοί όσο και οι άλλοι φορείς. Με ιδιαίτερο ενδιαφέρον ρωτούσαν για την ιστορία και τον πολιτισμό της Κύπρου. Σέβονται και εκτιμούν τον πολιτισμό και την ιστορία μας. Απομένει σ’ εμάς να δείξουμε αν μπορούμε να αξιοποιήσουμε όλα αυτά τα θετικά στοιχεία γόνιμα και δημιουργικά για την αποτελεσματική αναβάθμιση της παιδείας μας. Υπάρχουν πολλά πρακτικά και άμεσα βήματα που θα μπορούσαν να γίνουν με σωστό προγραμματισμό, αξιοποίηση της εμπειρίας άλλων λαών, σωστή αξιοποίηση των οικονομικών πόρων και αλλαγή νοοτροπίας σε καθημερινά θέματα. Η ουσία είναι αν έχουμε τη διάθεση να στηρίξουμε τη δωρεάν ενιαία δημόσια παιδεία με αποτελεσματικά μέτρα, αν έχουμε τη διάθεση να στηρίξουμε την οικογένεια και τα παιδιά στα πρώτα τους βήματα στη ζωή και την εκπαίδευση. Αν έχουμε τη διάθεση να συγκρουστούμε με συμφέροντα που θέλουν το σχολείο παραμάγαζο της αγοράς, παιδοφυλακτήριο ψευτοκατάρτισης που θα «εξυπηρετεί» τους απασχολήσιμους γονείς.