«Νέο» Ωρολόγιο πρόγραμμα και παιδιά

Από άρθρα που δημοσίευσα στην τοπική εφημερίδα των Λατσιών "Κακκαρίστρα"

Πολύς λόγος γίνεται τελευταία για το ωρολόγιο πρόγραμμα των σχολείων. Στα πλαίσια της «εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης» έχουν κατατεθεί διάφορες προτάσεις για συζήτηση. Θα ήθελα να καταθέσω για προβληματισμό την εισήγησή μου για το ωρολόγιο πρόγραμμα στο Δημοτικό Σχολείο και τον πίνακα με τα προτεινόμενα μαθήματα. Τα τελευταία χρόνια είχα την ευκαιρία να επισκεφτώ σχολεία πολλών ευρωπαϊκών χωρών, μέσα από συνεργασίες στο πρόγραμμα Comenius, σεμινάρια του Συμβουλίου της Ευρώπης ή από προσωπική πρωτοβουλία. Με τη μέχρι σήμερα εκπαιδευτική μου εμπειρία από την εργασία μου στην Ελλάδα και την Κύπρο έχω καταλήξει σε ορισμένα συμπεράσματα για την υιοθέτηση χρήσιμων στοιχείων για ένα σύγχρονο ωρολόγιο πρόγραμμα.

Στην εισήγησή μου προσπάθησα να λάβω υπόψη μου τα σημερινά δεδομένα, τα στοιχεία από τις άλλες χώρες που μπορούν να αξιοποιηθούν στη χώρα μας, τις απαιτήσεις για ένα σύγχρονο σχολείο που θα λαμβάνει σοβαρά υπόψη τις ανάγκες των νέων παιδιών και την ανάγκη για προετοιμασία των παιδιών για την κοινωνία στην οποία θα ζήσουν στα επόμενα χρόνια. Είναι σημαντικό να ξεκαθαρίσουμε από την αρχή ότι για την εφαρμογή οποιουδήποτε προγράμματος υπάρχουν αρκετά προαπαιτούμενα. Απαιτείται σοβαρή και σε βάθος επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, συνεχής αξιολόγηση της πορείας, διορθωτικές κινήσεις όπου τεκμηριωμένα υπάρχει ανάγκη, άμεση ίδρυση Παιδαγωγικών σχολών στα Πανεπιστήμια και εξειδίκευση των εκπαιδευτικών και τεκμηριωμένη σε βάθος ανάλυση στους γονείς και όλη την κοινωνία για τη φιλοσοφία και την αναγκαιότητα των προωθούμενων αλλαγών.

Τον τελευταίο καιρό αναζωπυρώθηκε το ενδιαφέρον για το «νέο» ωρολόγιο πρόγραμμα στο Δημοτικό Σχολείο, μετά από τη δημοσιοποίηση της πρότασης της Επιτροπής για τα Αναλυτικά Προγράμματα. Καθώς αναμένεται η τελική πρόταση του Υπουργείου για το πρόγραμμα, φαίνεται πως δεν προκύπτει κάτι το σημαντικά νέο που θα επέτρεπε κάποια έστω ίχνη αισιοδοξίας ότι το ωρολόγιο πρόγραμμα θα συμβάλλει στη βελτίωση της κατάστασης στο Δημόσιο Δημοτικό Σχολείο.

Τα μαθήματα, σε γενικές γραμμές, παραμένουν τα ίδια με μερικές αυξομειώσεις στις ώρες διδασκαλίας. Υπάρχουν κάποιες μετονομασίες μαθημάτων που από μόνες τους δεν μπορεί να θεωρηθούν θετικά βήματα. Θα πρέπει να αναμένουμε τα αναλυτικά προγράμματα και κυρίως τα διδακτικά εγχειρίδια τα οποία θα υποστηρίζουν τα αναλυτικά προγράμματα για να είμαστε σε θέση να αξιολογήσουμε σωστά την προσπάθεια. Σοβαρές ενστάσεις εγείρονται για τη διδασκαλία της ξένης γλώσσας (αγγλικά) από την Α’ τάξη. Φαίνεται να είναι μια πρόχειρη, απερίσκεπτη επιλογή, που έχει επιβληθεί από άλλους παράγοντες και όχι από παιδαγωγική ευαισθησία και λογική τεκμηρίωση.

Οι σημαντικότερες ενστάσεις μας είναι ότι δεν λήφθηκαν υπ’ όψη οι ανάγκες των παιδιών και οι παιδαγωγικές αρχές που πρέπει να διέπουν τη σύνταξη σύγχρονων ωρολόγιων προγραμμάτων. Δεν φαίνεται να λαμβάνονται σοβαρά υπ’ όψη οι κοινωνικές συνθήκες στις οποίες θα κληθούν να δημιουργήσουν οι μαθητές μας ως ενήλικες. Το γνωσιοκεντρικό μοντέλο της πλειοψηφίας των μαθημάτων διατηρείται και το υπερφορτωμένο πρόγραμμα των 35 ωρών άμεσης διδασκαλίας παραμένει κυρίαρχο. Σ’ αυτό το πλαίσιο οι ώρες εμπέδωσης εύκολα θα ξεπέσουν σε μερικές ακόμα ώρες Ελληνικών και Μαθηματικών και έτσι το «νέο» θα αρχίσει να μοιάζει περισσότερο με το παλιό. Το όλο εγχείρημα διατηρείται στα πλαίσια του σημερινού άκαμπτου και ανελαστικού προγράμματος που δεν επιτρέπει την ευέλικτη προσαρμογή του στις μελλοντικές μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες αναπροσαρμογές που θα απαιτήσουν οι αλλαγές στην υλικοτεχνική υποδομή των σχολείων και ανάγκες των παιδιών.

Η ανάγκη των παιδιών για παιχνίδι και κοινωνικοποίηση παραβλέπεται τελείως. Μετά αναρωτιόμαστε γιατί υπάρχουν φαινόμενα έντασης, βίας και παραβατικότητας στα σχολεία μας. Τα διαλείμματα παραμένουν ολιγόλεπτα και στην πραγματικότητα είναι ανύπαρκτα, αφού τα περισσότερα παιδιά δεν προλαβαίνουν να πάνε στην τουαλέτα και να φάνε. Τα περισσότερα περνάνε το διάλειμμα στην ουρά του κυλικείου. Άλλα πετάνε βιαστικά το φαγητό στο κάλαθο για να κερδίσουν ένα-δυο λεπτά παιχνιδιού. Σε τέτοιες καταστάσεις φυσικά είναι αστείο να συζητά κανείς για ουσιαστικό παιχνίδι, για κοινωνικοποίηση, για ξεκούραση και χαλάρωση. Τα παιδιά ξαναμπαίνουν στις αίθουσες ανικανοποίητα, εκνευρισμένα, γεμάτα ένταση και θυμό, έτοιμα να ξεσπάσουν με την παραμικρή αφορμή.

Η έναρξη και το τέλος των μαθημάτων παραμένουν άκαμπτα όπως και σήμερα. Τα παιδιά ξεκινούν τα μαθήματα από τα άγρια χαράματα με «την τσίμπλα στο μάτι». Αγνοήθηκαν και εδώ σημαντικές βιολογικές έρευνες που δείχνουν ότι ο οργανισμός του μικρού παιδιού δεν είναι έτοιμος από τα χαράματα και δεν έχει την πνευματική εγρήγορση για να ανταποκριθεί με επιτυχία στην μαθησιακή διαδικασία. Επιβάλλεται ένας απάνθρωπος βιασμός και καταναγκασμός της ανθρώπινης φύσης και αυτό το εισπράτουμε ποικιλοτρόπως στη συνέχεια: πνευματική νωθρότητα, αδιαφορία, εκνευρισμός, σχολική αποτυχία, βία, ένταση, παραβατικότητα κ.ά.

Είχαμε επισημάνει σε προηγούμενο άρθρο μας την ανάγκη να ληφθούν σοβαρά υπ’ όψη οι ανάγκες των παιδιών στη σύνταξη του ωρολογίου προγράμματος και είχαμε υποβάλλει ολοκληρωμένες εισηγήσεις. Τις κοινοποιήσαμε στις αρμόδιες αρχές, Επιτροπή για τα Αναλυτικά Προγράμματα, ΠΟΕΔ, Ομοσπονδία Γονέων κ.ά. Δυστυχώς αγνοήθηκαν προκλητικά μέχρι σήμερα. Εμείς υποβάλλουμε συνοπτικά και πάλι, έστω και την τελευταία στιγμή, την πρότασή μας και ελπίζουμε για το καλό των παιδιών να εισακουστούμε.

Το πρόγραμμα που προτείνω:

Ø Λαμβάνει υπόψη την ανάγκη των παιδιών για μείωση των γνωσιοκεντρικών μαθημάτων και γενικά του χρόνου άμεσης διδασκαλίας.

Ø Λαμβάνει σοβαρά υπόψη την ανάγκη των παιδιών να αρχίζουν τη σχολική μέρα αργότερα και όχι να ξυπνούν από τα χαράματα. (προσωπική μου άποψη είναι να αρχίζουν τα μαθήματα 8:30 π.μ. και να μεταφερθούν όλα τα μαθήματα κατά μισή ώρα).

Ø Τα διαλείμματα είναι όλα 20λεπτα ώστε τα παιδιά να έχουν το χρόνο να φάνε, να παίξουν, να ξεκουραστούν και να κοινωνικοποιηθούν.

Ø Το γεύμα και το διάλειμμα που ακολουθεί είναι χρόνος διδακτικός για τους δασκάλους. Τρώνε μαζί με τους μαθητές για ευνόητους παιδαγωγικούς, κοινωνικούς και λόγους ασφάλειας. Συγχρόνως δεν δημιουργείται περίσσευμα εκπαιδευτικών σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα.

Ø Παρέχει τη δυνατότητα για άμεση εφαρμογή από το Σεπτέμβρη 2010 στο μεγαλύτερο μέρος που αφορά τα αριθμητικά δεδομένα. Απαιτείται όμως η άμεση ενεργοποίηση της υλοποίησης των άλλων προαπαιτούμενων, ώστε η εφαρμογή να είναι πλήρης σε σύντομο χρονικό διάστημα και να υπάρχουν αποτελέσματα.

Ø Για το γεύμα μπορούν να γίνουν διευθετήσεις ανάλογα με την υποδομή του σχολείου. (Εστιατόριο, αγορά, τα παιδιά φέρνουν το δικό τους κ.ά). Ασφαλώς απαιτείται η άμεση έναρξη προγράμματος για να αποκτήσουν όλα τα σχολεία την απαραίτητη υλικοτεχνική υποδομή (αίθουσες σίτισης, ανάπαυσης και ψυχαγωγίας κ.ά)

Ø Παρέχει την ευελιξία να οργανωθεί και να επεκτείνεται το απόγευμα σε σχολεία που θα αποκτούν την αναγκαία υποδομή και θα το επιθυμούν οι γονείς.

Ø Οι απογευματινές δραστηριότητες πρέπει να κρατηθούν προαιρετικές τα πρώτα χρόνια, τουλάχιστον, μέχρι που η πολιτεία να πείσει μέσα από τις κατάλληλες υποδομές, (υλικοτεχνικές, αναλυτικά προγράμματα κ.ά), ότι μπορεί να παρέχει όλα τα απαραίτητα εφόδια που σήμερα αναζητούνται από τους γονείς στην ιδιωτική πρωτοβουλία. Έτσι σταδιακά στοχεύουμε στο ενιαίο 12χρονο δωρεάν δημόσιο σχολείο, με ενιαίο πρόγραμμα και ποιοτική παρεχόμενη παιδεία.

Ø Το μάθημα των Ελληνικών πρέπει να δώσει βαρύτητα στη λογοτεχνία και την οργάνωση της δόμησης της γλώσσας. Να παραμεριστούν στοιχεία «ψευδοεπικοινωνιακά» που μας κατέκλυσαν τα τελευταία χρόνια, (συνταγές, οδηγίες, επιστολές, κατάλογοι κ.ά). Αυτά μπορούν να αξιοποιηθούν προφανώς σε άλλα μαθήματα όπου αποκτούν πραγματικό επικοινωνιακό χαρακτήρα. (Οικιακή οικονομία, Σχεδιασμό, Αγωγή Υγείας, Συναισθηματική αγωγή, Νέες Τεχνολογίες κ.ά). Εδώ χρειάζεται σωστή και σε βάθος ανάλυση της όλης πρότασης. Επιμόρφωση των δασκάλων και σωστή ενημέρωση των γονιών. Οι δάσκαλοι των άλλων μαθημάτων να είναι σε θέση να υποστηρίξουν με επάρκεια όλα τα στοιχεία που θα αποφορτώσουν το μάθημα των Ελληνικών. Είναι επιβεβλημένο να πάρει η λογοτεχνία, πάλι, την αρμόζουσα θέση της στο μάθημα των Ελληνικών. Σε πάρα πολλές χώρες η διδασκαλία της γλώσσας γίνεται αποκλειστικά μέσα από λογοτεχνικά βιβλία ποιότητας.

Ø Το μάθημα της Επιστήμης-Γεωγραφίας γίνεται κάθε 15νθήμερο, με τη μισή τάξη, κατά το πρότυπο του Σχεδιασμού-Οικοκυρικών.

Ø Παρέχει άμεσα τη δυνατότητα για την απαραίτητη αποφόρτωση της επικαλυπτόμενης ύλης που είναι τεράστια και δημιουργεί ανία στα παιδιά.

Ø Η εφαρμογή του θα συμβάλει στη μείωση της έντασης σε δασκάλους και παιδιά, στην δημιουργία καλύτερων διαπροσωπικών σχέσεων, στη μείωση των συγκρούσεων και των κρουσμάτων παραβατικότητας, σε πιο ήρεμο και δημιουργικό κλίμα.

Είναι φυσικά αδύνατο να αναλύσουμε και να τεκμηριώσουμε την πρότασή μας σε ένα άρθρο. Χρειάζεται άνεση χρόνου και άμεση προσωπική επικοινωνία για την ολοκληρωμένη παρουσίαση όλων πτυχών της πρότασης. Είμαστε στη διάθεση όλων των αρμοδίων φορέων που ενδιαφέρονται. Δεν υποστηρίζουμε πως ένα ωρολόγιο πρόγραμμα είναι πανάκεια. Μπορεί όμως να αποτελέσει ένα σοβαρό βήμα για πρόοδο, ιδιαίτερα αν ληφθούν υπόψη τα προαπαιτούμενα, υπάρξει επιμόρφωση και ενημέρωση όλων των εμπλεκομένων.

Δείτε τα έγγραφα με τα ωρολόγια προγράμματα και το εβδομαδιαίο πρόγραμμα που προτείνω.

Πατήστε και εδώ