Ο τρόπος που βλέπουμε ένα καλλιτεχνικό έργο αποκαλύπτει το ποιόν μας.
Η ελληνική κυβέρνηση ομολογεί πως είναι υπέρ της ενδοοικογενειακής βίας και των γυναικοκτονιών! Όταν ο υπουργός Εξωτερικών Γ. Γεραπετρίτης αποφάσισε και διέταξε να αποσυρθεί από την έκθεση στο ελληνικό προξενείο της Νέας Υόρκης το έργο της Γεωργίας Λαλέ «Neighborhood Guilt» (ενοχές της γειτονιάς, δηλαδή), το οποίο είναι μια συμβολική διαμαρτυρία για τα εγκλήματα με θύματα γυναίκες στην οικογενειακή εστία, μπορούμε ευλόγως να ερμηνεύσουμε με αυτό τον τρόπο την κίνηση του επικεφαλής της ελληνικής διπλωματίας.
Και να σκεφτούμε παράλληλα τι κακό μας περιμένει από κάποιον ανάλογα «διπλωματικό» χειρισμό του υπουργού σε πιο σοβαρά θέματα που αφορούν την ελληνική εξωτερική πολιτική. Βλέπετε, ένα έργο τέχνης μπορεί να είναι επικίνδυνο: Όχι μόνο εξαιτίας της δύναμης του μηνύματος που εκφράζει ο δημιουργός του, αλλά και για το πώς το εκλαμβάνει καθένας ξεχωριστά.
Όπως ίσως θα έχετε μάθει, το επίμαχο έργο είναι μια απομίμηση ελληνικής σημαίας φτιαγμένη από σεντόνια κυρίως ροζ χρώματος, κάποια με λουλούδια κ.λπ., τα οποία προέρχονται από γυναίκες κακοποιημένες από τους συντρόφους τους. «Αυτές οι γυναίκες έχουν φαινομενικά λίγα κοινά πράγματα, αλλά όλες έχουν ξαπλώσει σε αυτά τα σεντόνια απελπισμένες και φοβισμένες», αναφέρουν οι διοργανωτές της έκθεσης.
«Η πλειονότητα των θυμάτων δολοφονούνται στα σπίτια τους και στα κρεβάτια τους. […] Τα σεντόνια τους απορροφούν το αίμα τους. Παρόμοια σεντόνια με αυτά που απορροφούν τα δάκρυά μας, που απορροφούν τα όνειρά μας». Η καλλιτέχνης τόνισε ότι το έργο της έχει ως στόχο την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης για τις γυναικοκτονίες στην Ελλάδα: Μόνο το 2022 καταγράφηκαν είκοσι δύο.
Δεν χρειαζόταν, επομένως, να σκεφτεί και πολύ ο υπουργός για να κατανοήσει τι θέλει να πει το εν λόγω έργο, αφού το μήνυμά του είχε εξηγηθεί και αναλυθεί. Επομένως είναι σίγουρο ότι δεν μπερδεύτηκε και δεν το παρανόησε, όπως ίσως έκανε ο Δ. Νατσιός, πρόεδρος του καμουφλαρισμένου κασιδιαροκόμματος «Νίκη» που μολύνει της ελληνική Βουλή με την παρουσία του. Κρατώντας μια φωτογραφία του έργου, κατάγγειλε «το κουρέλι» που παρουσιάστηκε στο προξενείο της Ν. Υόρκης «ως σημαία μας, φτιαγμένη με κλινοσκεπάσματα και με ροζ χρώμα. Η σημαία μας είναι γαλανόλευκη και βάφεται με κόκκινο μόνο με το αίμα των ηρώων μας!», τσίριξε. Μας είναι αδιάφορο αν αυτός είναι μικρόνους και βλέπει παντού εχθρούς των «ιερών» συμβόλων του έθνους, όμως μας αφορά όλους αν ο θεσμικός εκπρόσωπος του κράτους στο εξωτερικό είναι επίσης βλάκας και μειωμένης αντίληψης, ιδίως αν είναι και έρμαιο μάτσο φαντασιώσεων, ρατσιστής φαλλοκράτης που κλείνει το μάτι στους ακροδεξιούς «πελάτες» του.
Το ενδιαφέρον με τους συμβολισμούς, λοιπόν, είναι όχι μόνο αυτό που λένε αλλά και αυτό που δεν λένε, δηλαδή το πώς βλέπουν και αντιλαμβάνονται κάποιοι το μήνυμα που εκπέμπουν. Μια σημαία είναι απλώς ένα κρατικό σύμβολο, και ως τέτοιο μπορεί να χρησιμοποιηθεί με πολλούς τρόπους. Ένας από αυτούς είναι να προκαλέσει και να προσβάλει, π.χ. με την πυρπόλησή της.
Η πρόκληση απευθύνεται και έχει αποτέλεσμα σε αυτούς που τη θεωρούν ιερό σύμβολο και όχι απλώς μια επιγραφή, το όνομα της χώρας ως ιδεόγραμμα, ένα σήμα αναγνώρισης. Έχει στόχο να εκνευρίσει και να προσβάλλει (όσους είναι πρόθυμοι να προσβληθούν). Το έργο του Βλάση Κανιάρη «Coexistence» είναι μια «πολλαπλή» σημαία που υπογραμμίζει ότι το κράτος δεν είναι μονολιθικό, αφού σ’ αυτό συνυπάρχουν διαφορετικοί άνθρωποι, εθνότητες, ιδέες, θρησκείες. Σίγουρα υπάρχουν κάποιοι «πατριώτες» που το παρερμηνεύουν είτε διαφωνούν με το σκεπτικό του.
Θυμήθηκα ένα παλιό ανέκδοτο για τον σοσιαλιστικό ρεαλισμό και την αποτελεσματικότητά του ως καταγγελτική τέχνη με έντονο συμβολισμό και μήνυμα, και κατά πόσον είναι όντως σαφές και κατανοητό από όλους ένα τέτοιο έργο: Ένας ακτήμονας χωρικός σε κάποια από τις λατινοαμερικανικές χώρες, ζωγράφισε σ’ ένα πίνακα την εικόνα της καθημερινότητάς του: Εργάτες να δουλεύουν σκυφτοί στο χωράφι και το αφεντικό πάνω στ’ άλογο να κραδαίνει το μαστίγιο για να μη χρονοτριβούν – σαφές μήνυμα για την καταπίεση των φτωχών αγροτών από τους πλούσιους μεγαλοκτηματίες. Ο πίνακας κατέληξε στο σαλόνι ενός από αυτούς, ο οποίος τον αγόρασε και τον έδειχνε στους επισκέπτες του λέγοντας: «Να πώς πρέπει να συμπεριφέρεσαι σ’ αυτά τα κτήνη για να μην σου πάρουν τον αέρα!»…
Η Τέχνη αποκαλύπτει για το κοινό, τους αποδέκτες της, τουλάχιστον όσα αποκαλύπτει για τον δημιουργό. Αυτά όχι μόνο διαφέρουν, αλλά είναι ανεξάρτητα από τις προθέσεις του. Το ίδιο ισχύει και για κάθε είδος συμβόλου, ακόμα και ενός από τα πιο απλά και κατανοητά όπως είναι μια σημαία. Ας ηρεμήσουν, λοιπόν, οι θερμόαιμοι.
* Στη φωτογραφία, το έργο Coexistence (Συνύπαρξη), 1974, του Βλάση Κανιάρη (ύφασμα, ξύλο 400 x 200 x 130 cm). Εκτίθεται στη μόνιμη έκθεση του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης της Αθήνας και είναι δωρεά του καλλιτέχνη.
chrarv@philelefheros.com
Ελεύθερα, 24.12.2023
Πηγή: https://www.philenews.com/apopsis/arthra-apo-f/article/1420474/na-giati-i-techni-ine-epikindini/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου