Διορισμός μελών Ε.Ε.Υ.: Πότε θα ασχοληθούμε με την ουσία;

Κάθε έξι χρόνια, αμέσως μετά το διορισμό των μελών της Ε.Ε.Υ., ακολουθούν πλήθος από δηλώσεις, ανακοινώσεις και  αρθρογραφία.  Πολλές φορές δεν λείπουν η σάτιρα, οι ειρωνείες, οι προσωπικές επιθέσεις, οι χαιρέκακες επισημάνσεις.  Η «παράδοση» τηρήθηκε και φέτος με θρησκευτική ευλάβεια. Διάβασα πλήθος από άρθρα για το θέμα.  Μου είπαν μάλιστα πως στα κοινωνικά δίκτυα έγινε επιπλέον «πανηγύρι» (προσωπικά δεν ασχολούμαι, καθώς προτιμώ τη νηφάλια και τεκμηριωμένη αρθρογραφία). 

Δεν θα εξετάσω εδώ αν οι συντάκτες των ανακοινώσεων, οι δημοσιογράφοι ή οι σχολιαστές των κοινωνικών δικτύων έχουν ή είχαν δίκιο όταν επικρίνουν ή επέκριναν τις επιλογές του εκάστοτε Προέδρου της Δημοκρατίας.  Και ο λόγος είναι απλός:  Υποστηρίζω, και θα προσπαθήσω να τεκμηριώσω παρακάτω, ότι δεν έχει καμιά σημασία η επιλογή των προσώπων στην ποιότητα της εκπαίδευσης, όταν αφήνεται στο απυρόβλητο το νομοθετικό και κανονιστικό πλαίσιο λειτουργίας του ίδιου του θεσμού της Ε.Ε.Υ.  Όταν το πλαίσιο λειτουργίας του θεσμού παρέχει τη δυνατότητα διακριτικής ευχέρειας σε βαθμό που οι αποφάσεις της επιτροπής να οδηγούνται στα δικαστήρια με υπερβολική συχνότητα, τότε «κάτι σάπιο υπάρχει στο βασίλειο της Δανιμαρκίας ...». Μπορεί για κάποιους να είναι αρκετή η εκτόνωση στα κοινωνικά δίκτυα, κάθε έξι χρόνια.  Δεν είναι αρκετή όμως για όσους πονούν και αγωνίζονται για πραγματική αλλαγή και ποιοτική εκπαίδευση και παιδεία.

Σε προσωπικό επίπεδο επίσης, έχω καταθέσει κατά καιρούς, σε όλες τις Επιτροπές, εισηγήσεις, προτάσεις, ενστάσεις, ιδέες, γραπτά, τεκμηριωμένα, ιεραρχικά και αρμοδίως.  Κατέληξαν όλα στον «κάλαθο των αχρήστων».  Δεν ήταν λοιπόν θέμα προσώπων, τουλάχιστον όχι μόνο προσώπων, αλλά ήταν κυρίως θέμα πλαισίου λειτουργίας του θεσμού.

Από τη συντριπτική πλειοψηφία όλων αυτών των δημόσιων τοποθετήσεων απουσίαζε η συζήτηση για την ουσία του θέματος (Αυτό συμβαίνει, δυστυχώς, με τα περισσότερα εκπαιδευτικά ή κοινωνικά θέματα).  Δίνεται μεγάλη σημασία στα πρόσωπα και αποσιωπάται εντελώς ο ρόλος και το πλαίσιο λειτουργίας του θεσμού.  Απουσιάζει το βασικό ερώτημα (και άλλα απορρέοντα ερωτήματα τα οποία θα θέσουμε παρακάτω): ΥΠΑΡΧΕΙ ΛΟΓΟΣ ΥΠΑΡΞΗΣ ΤΗΣ Ε.Ε.Υ. ή έστω ΥΠΑΡΧΕΙ ΛΟΓΟΣ ΥΠΑΡΞΗΣ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΩΝ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΩΝ ΣΤΗΝ Ε.Ε.Υ.;

Ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά:  Μια από τις βασικές αρμοδιότητες της Ε.Ε.Υ. είναι οι μεταθέσεις του εκπαιδευτικού προσωπικού.  Η σημερινή κατάσταση, μεταφορικά, μπορεί να περιγραφεί ως εξής:  ΚΑΘΕ ΧΡΟΝΟ η Ε.Ε.Υ. «πιάνει μια κουτάλα και ανακατεύει» 12000 περίπου εκπαιδευτικούς Δημοτικής, Μέσης και Τεχνικής Εκπαίδευσης, για να βρεθούν στα νέα τους σχολεία.  Υπάρχουν βέβαια κάποιοι ασαφείς κανονισμοί που «πίνουν νερό», έχουν «τρύπες και παράθυρα» και πολλοί εκπαιδευτικοί και ειδικοί και «ειδικοί» λόγοι.  Πολλές σχολικές χρονιές πάνω από τους μισούς εκπαιδευτικούς δεν υπηρετούν στο σχολείο που βρίσκονταν την προηγούμενη χρονιά (σε συνδυασμό και με τις μετακινήσεις – τοποθετήσεις, που είναι αρμοδιότητα των Επαρχιακών Γραφείων Παιδείας). Υπάρχει κανένας που μπορεί να ισχυριστεί στα σοβαρά ότι αυτή η «μετοικεσία» των εκπαιδευτικών ΚΑΘΕ ΧΡΟΝΟ αποτελεί εργαλείο για ποιοτική εκπαίδευση;  Υπάρχει κανένας που μπορεί να ισχυριστεί στα σοβαρά ότι αν αλλάξουμε τα πρόσωπα της Ε.Ε.Υ., αφήνοντας το ίδιο νομοθετικό πλαίσιο, θα έχουμε καλύτερα αποτελέσματα;  Έχει καμιά σημασία για την ποιότητα της εκπαίδευσης αν ο Γιαννής είναι στο Α’ σχολείο και ο Κωστής στο Β’ ή αν θα γίνει αντίστροφα; 

Όπως αποδεικνύει η εμπειρία δεκαετιών η αλλαγή των μελών της Ε.Ε.Υ. σε τίποτα δεν άλλαξε την κατάσταση στον τομέα αυτό προς την ποιότητα της εκπαίδευσης.  Μπορεί κάποιοι να αισθάνονται ή πράγματι να κατάφεραν να αξιοποιήσουν τις προσωπικές τους γνωριμίες και η Μαρουλού να βρέθηκε στο Γ’ σχολείο και η Ροδού στο Δ’ σχολείο αντί να γίνει αντίστροφα.  Αυτό όμως δεν έχει να προσφέρει τίποτα στην ποιότητα της εκπαίδευσης.  Μόνο παράπονα, πικρίες, αδικίες, «αδικίες», υποσχέσεις, «υποσχέσεις», καταστάσεις ρεβανσισμού και άλλα παρόμοια.  Αν πιστεύουμε ή υποψιαζόμαστε, για χρόνια,  ότι το νομοθετικό και κανονιστικό πλαίσιο δίνει τη δυνατότητα στα όποια μέλη της Ε.Ε.Υ. να δημιουργούν πελατειακές σχέσεις, να εξυπηρετούν προσωπικές και κομματικές ατζέντες, η λογική λέει ότι πρέπει να τροποποιήσουμε το πλαίσιο και όχι να ανακυκλώνουμε μόνο τα πρόσωπα.  

Είμαστε το μόνο κράτος στην Ευρώπη που δεν υπάρχει σταθερό προσωπικό στα σχολεία.  Αυτή η «μετοικεσία» των εκπαιδευτικών ΚΑΘΕ ΧΡΟΝΟ από μόνη της αποτελεί σημαντικότατο λόγο για καταστροφική υπονόμευση κάθε καλοπροαίρετης προσπάθειας στα σχολεία.  Εκείνο που χρειάζεται λοιπόν να γίνει είναι η σταθερότητα του προσωπικού στα σχολεία.  Οι μεταθέσεις θα είναι ελάχιστες κάθε χρόνο, μόνο μετά από αίτηση του εκπαιδευτικού, σε σχολεία που θα δημιουργείται κενή θέση (αφυπηρέτηση, μακροχρόνια άδεια, εκπαιδευτική άδεια και άλλη μακροχρόνια απουσία), με πλήρως μετρήσιμα και αντικειμενικά κριτήρια.  Έτσι τα μέλη της Ε.Ε.Υ., ακόμη και αν το επιδιώξουν, δεν θα μπορούν να καλλιεργούν πελατειακές σχέσεις, ρουσφέτια και άλλες επιλήψιμες καταστάσεις.

Μια άλλη σημαντική αρμοδιότητα της Ε.Ε.Υ. είναι οι προαγωγές του εκπαιδευτικού προσωπικού.  Η κατάσταση σήμερα είναι περίπου η εξής:  Ενώπιον της Επιτροπής προσέρχεται για συνέντευξη τριπλάσιος αριθμός υποψηφίων από τις προσφερόμενες θέσεις προαγωγής.  Συνήθως οι περισσότεροι έχουν την ίδια βαθμολογία και ελάχιστες διαφορές σε χρόνια υπηρεσίας και μεταπτυχιακά προσόντα.  Έτσι στον κατάλογο των προαξίμων, που έχει μπροστά της η Επιτροπή, ελάχιστα διαφέρουν οι εκπαιδευτικοί.  Άρα είναι αποφασιστική η βαθμολογία που θα βάλει η Επιτροπή στη συνέντευξη.  Αν η Επιτροπή «ακολουθήσει» τη σειρά του καταλόγου, συνήθως τα παράπονα είναι λιγότερα.  Αν η Επιτροπή αποφασίσει να προαγάγει και κάποιους που βρίσκονται λίγο χαμηλότερα στη σειρά του καταλόγου, τότε τα παράπονα αυξάνονται από όσους αδικούνται ή αισθάνονται ότι «αδικούνται» επειδή υπερτερούσαν σε αρχαιότητα ή μεταπτυχιακά προσόντα.  Εδώ συνήθως αρχίζουν τα «χαράς ευαγγέλια» για τους δικηγόρους και τα δικαστήρια.  Ενστάσεις, προσφυγές, ακυρώσεις προαγωγών, επαναπροαγωγές και ξανά προσφυγές και όλα τα «... ωραία και μοναδικά της Αγίας νήσου Κύπρου».   Υπάρχει κανένας που μπορεί να ισχυριστεί στα σοβαρά ότι όλα αυτά προσφέρουν τίποτα στην ποιότητα της εκπαίδευσης;  Έχει καμιά σημασία για την ποιότητα της εκπαίδευσης αν ο Γιαννής προαχθεί φέτος και ο Κωστής την επόμενη χρονιά ή αν θα γίνει αντίστροφα;  Αφού στην πράξη η Επιτροπή δεν μπορεί να μην προάγει δια βίου κάποιον που είναι ψηλά στον κατάλογο, μόνο να τον καθυστερήσει λίγο.  Γιατί λοιπόν να υπάρχει αυτή η υπέρμετρη διακριτική ευχέρεια στην Επιτροπή, η οποία δημιουργεί στην κοινωνία πεποιθήσεις ή υποψίες για αλλότρια κίνητρα;

Η κοινωνία των εκπαιδευτικών, και όχι μόνο, παραπονιέται συχνά στα «πηγαδάκια» ότι δεν προάγονται οι άξιοι και όσοι προάγονται δεν είναι επαρκώς προετοιμασμένοι για την ανάληψη των καθηκόντων τους, παρά την αρχαιότητα ή τα μεταπτυχιακά τους προσόντα.  Η πολιτεία πρώτα προάγει τους εκπαιδευτικούς και μετά (!!!) προσπαθεί να τους επιμορφώσει, σε ένα ανεπαρκές πρόγραμμα σεμιναρίων.  Ας «τραβήξουμε» για λίγο τα πράγματα στα άκρα για να συνειδητοποιήσουμε τι ζούμε και τι θα έπρεπε να επιδιώξουμε.  Ας υποθέσουμε λοιπόν ότι οι υποψήφιοι στον κατάλογο είναι κατά 90% ανεπαρκείς.  Όποιους και να προάγει η Επιτροπή, στην πορεία λίγων ετών, θα είναι ακριβώς οι ίδιοι.  Ανεπαρκείς και ανέτοιμοι και το όποιο «ανακάτεμα» από την Επιτροπή το μόνο που θα αποφέρει θα είναι κέρδη στους δικηγόρους, όχι ποιότητα στην εκπαίδευση.  Αν όμως η πολιτεία είχε καταφέρει να δημιουργήσει ένα κατάλογο με 90% επαρκείς υποψηφίους, τότε οποιοδήποτε «ανακάτεμα» της Επιτροπής θα επέφερε ποιότητα στην εκπαίδευση.  Η πολιτεία οφείλει να επιμορφώσει από πριν όσους έχουν την πρόθεση να διεκδικήσουν προαγωγή σε διευθυντικές θέσεις.  Δεν θα «ανακαλύψουμε και εδώ την ταχινόπιτα».  Υπάρχουν εμπειρίες από άλλες χώρες με απαιτητικά, συνήθως διετή προγράμματα, με έντονη και συνεχή πρακτική εξάσκηση, τα οποία μπορούν να εξασφαλίσουν, σε μεγάλο βαθμό, ότι υποψήφιοι θα είναι όσοι πραγματικά επιθυμούν και μπορούν να αναλάβουν τέτοια καθήκοντα.

Έτσι άνετα μπορεί να αφαιρεθεί από την Ε.Ε.Υ. και αυτή η αρμοδιότητα ή μέρος της, προκηρύσσοντας τις θέσεις κατά σχολείο όταν κενώνονται (σε συνδυασμό με τη σταθερότητα του προσωπικού που αναφέραμε πιο πάνω).  Υπάρχουν πολλές ιδέες και εισηγήσεις από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες.  Δεν είναι σοφό να εισάγουμε αποσπασματικά κάποιες αλλαγές μόνο σε αυτούς τους τομείς.  Όλα λειτουργούν αλληλένδετα στην εκπαίδευση και χρειάζεται η προσαρμογή των αλλαγών στο δικό μας εκπαιδευτικό και κοινωνικό πλαίσιο.  Το κουτσομπολιό είναι εύκολο, οι προτάσεις, οι τεκμηριωμένες εισηγήσεις και οι αγώνες για τις ουσιαστικές αλλαγές είναι δύσκολα.  Εκείνο όμως που χρειάζεται πάνω από όλα και όλους είναι να σταματήσουμε να ασχολούμαστε με τρίχες και «τρίχες» και να αφιερώσουμε τις προσπάθειές μας στην ουσία.  Μπορούμε;

Μανόλης Σόβολος

Διευθυντής Δημοτικού Σχολείου ( ... και γονιός)

Δημοσιεύτηκε και στο www.paideia-news.com
 

Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση και υποστηρικτικές δομές

Η επιτυχία ή η αποτυχία κάθε μικρού ή μεγαλεπήβολου έργου πολλές φορές εξαρτάται από τις υποστηρικτικές δομές που υπήρχαν ή έλαβαν την πρόνοια οι υπεύθυνοι να δημιουργήσουν.  Δεν είναι λίγες οι φορές κατά τις οποίες πολύ καλά σχεδιασμένα έργα δεν έχουν τα αναμενόμενα αποτελέσματα ή αποτυγχάνουν λόγω της έλλειψης των αναγκαίων υποδομών για την εφαρμογή και την υλοποίησή τους.  Άλλοτε πάλι η πρόνοια της δημιουργίας των απαραίτητων υποδομών εξασφαλίζει επιτυχία σε μικρότερου βεληνεκούς ή σε έργα όχι και τόσο καλά σχεδιασμένα.

Έχουμε τη γνώμη ότι οι παραπάνω διαπιστώσεις ισχύουν για πολλούς τομείς της κοινωνικής και οικονομικής δραστηριότητας.  Η εκπαιδευτική πραγματικότητα αποτελεί, επίσης, ένα τρανταχτό παράδειγμα που βρίσκουν εφαρμογή οι συγκεκριμένες διαπιστώσεις.  Εδώ και αρκετό καιρό έχει ξεκινήσει η προσπάθεια για την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση και οι φιλοδοξίες, αλλά και οι προσδοκίες είναι πάρα πολύ μεγάλες.  Δεν θα ασχοληθούμε εδώ με τους ενδοιασμούς, τις αμφισβητήσεις, τις αμφιβολίες ή τις όποιες άλλες κριτικές για τη διαδικασία ή την ουσία του εγχειρήματος.  Είναι φυσικό όλη η κοινωνία να ενδιαφέρεται και να προσδοκεί βελτίωση της εκπαίδευσης.  Για δεκαετίες ολόκληρες δεν έχουν επέλθει σοβαρές αλλαγές στο εκπαιδευτικό σύστημα.  Είναι αυτονόητο ότι χρειάζεται παρεμβάσεις που θα καταστήσουν την εκπαίδευση ικανή να ανταποκριθεί στις ανάγκες των παιδιών και τις απαιτήσεις των επόμενων γενιών.

Η επιτυχία ή η αποτυχία (ή έστω η υστέρηση ως προς τις προσδοκίες) θα κριθεί και από την ύπαρξη ή τη δημιουργία των απαραίτητων υποστηρικτικών υποδομών.  Πρώτα απ’ όλα τις όποιες αλλαγές και εισηγήσεις θα κληθούν να τις εφαρμόσουν συγκεκριμένοι άνθρωποι, οι εκπαιδευτικοί.  Είναι γεγονός πως η βασική εκπαίδευση δεν επαρκεί (δεν επαρκούσε ποτέ) για τη μακρόχρονη διδακτική πορεία.  Στα Πανεπιστήμια δεν υπάρχουν Παιδαγωγικές Σχολές όπου θα μορφώνονται οι εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων και θα αποκτούν, συγχρόνως, την απαραίτητη εξειδίκευση.  Η πολιτεία έχει απομείνει, εδώ και χρόνια, με τις πεπαλαιωμένες συνταγές των ημίμετρων, των Τμημάτων Επιστημών της Αγωγής, των διάσπαρτων τμημάτων διαφόρων ειδικοτήτων της μέσης εκπαίδευσης και του μερικού βολέματος ανέργων.  Η ουσιαστικού περιεχομένου, συνεχής και περιοδική επιμόρφωση είναι άγνωστη και αρκούμαστε στο προσωπικό κυνήγι μεταπτυχιακών παντός είδους για επιπρόσθετο προσόν προαγωγής.  Η πολιτεία έχει σηκώσει τα χέρια ψηλά, κάνει τα στραβά μάτια, και γεμίζουν τα ταμεία κυρίως ιδιωτικών πανεπιστημίων αλλά και «δημόσιων» ή «κρατικών».  Οι εκπαιδευτικές άδειες, με πλήρεις απολαβές, και οι διαφανείς διαδικασίες απουσιάζουν.  Αυτή η κατάσταση δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι αποτελεί μια σοβαρή προσπάθεια και προετοιμασία για τη βελτίωση οποιουδήποτε εκπαιδευτικού συστήματος.

Το «νέο» ωρολόγιο πρόγραμμα θα συνεχίζει να βασανίζει παιδιά και δασκάλους με εξαντλητικά ωράρια, μικρά διαλείμματα και με μαθήματα, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, γνωσιοκεντρικού χαρακτήρα.  Τα σχολεία τα τελευταία χρόνια έγιναν, με γεωμετρική πρόοδο, χώρος ένταξης πολλών αλλόγλωσσων παιδιών που χρειάζονται ιδιαίτερη φροντίδα και υποδομές.  Δεύτερος δάσκαλος στην Α’ τάξη, τουλάχιστον, και δραστική μείωση του αριθμού των παιδιών στην κάθε τάξη θα ήταν μια πρώτη λογική κίνηση που θα μπορούσε να αμβλύνει τις δυσκολίες.  Τα σχολεία θα συνεχίσουν να υποφέρουν από την έλλειψη σταθερότητας προσωπικού και έγκαιρης στελέχωσης.  Κάθε Σεπτέμβρη θυμίζουν κέντρα διερχομένων δασκάλων.  Δεν έχουμε δει κανένα μέτρο προς αυτή την κατεύθυνση. 

Οι οικογένειες, ιδιαίτερα στην περίοδο της οικονομικής κρίσης, μαστίζονται από σοβαρά κοινωνικά προβλήματα και δυσκολίες. (ανεπαρκής άδεια μητρότητας, έλλειψη δωρεάν κρατικών παιδικών σταθμών με τις απαραίτητες προδιαγραφές, άγνοια και δυσκολίες πρόσβασης στις όποιες υποστηρικτικές δομές, ελαστικά ωράρια, μισθολογική εκμετάλλευση κ.ά).  Τα παιδιά μέσα σε ένα τέτοιο ζοφερό περιβάλλον είναι τα θύματα της απουσίας οράματος για το ποια κοινωνία θέλουμε.  Συχνά τα θύματα της κοινωνικής απορρύθμισης, μέσα στο σχολικό χώρο, μετατρέπονται σε θύτες και το σχολείο τρέχει να κάνει τον πυροσβέστη στις συνεχείς παραβατικές αναζωπυρώσεις.  Ακόμα είναι ζητούμενο η επαρκής στελέχωση όλων των εμπλεκόμενων υπηρεσιών, η επιβεβλημένη συνεργασία τους, η προληπτική δράση τους, ο ξεκάθαρος ρόλος και ευθύνες τους, η άμεση και γρήγορη διεκπεραίωση υποθέσεων, η ουσιαστική στήριξη και βοήθεια της οικογένειας και του σχολείου.

Δεν υποστηρίζουμε ότι δεν πρέπει να γίνει τίποτε μέχρι να υλοποιηθούν μέτρα όπως αυτά που εισηγηθήκαμε πιο πάνω.  Επισημαίνουμε, για άλλη μια φορά, ότι τα αποτελέσματα της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης επηρεάζονται και από πολλές άλλες παραμέτρους που οι υπεύθυνοι οφείλουν να προνοούν και να μεριμνούν για την έγκαιρη προετοιμασία.

Μανόλης Σόβολος

Διευθυντής Δημοτικού Σχολείου ( ... και γονιός)

 Δημοσιεύτηκε και στο www.paideia-news.com