Η επιτυχία μίας σειράς που αναπαράγει εγκλήματα τα οποία έγιναν δίπλα
μας -και μάλιστα πρόσφατα- είναι δεδομένη. Κι όσο πιο σκληρά και βίαια,
με όσο πιο περίεργες πτυχές, τόσο μεγαλύτερο είναι και το ενδιαφέρον
του κοινού. Μιας μεγάλης, τουλάχιστον, μερίδας του κοινού που δεν μπορεί
να αντισταθεί στην κατανάλωση τέτοιων θεαμάτων. Δεν έχουμε τις ειδικές
γνώσεις για να το εξηγήσουμε, αλλά ενδεχομένως να μην χρειάζονται
ακαδημαϊκές γνώσεις στη ψυχολογία για να το αντιληφθεί κάποιος. Οι
παραγωγοί τέτοιων σειρών, πάντως, γνωρίζουν το γιατί και μπορούν να
προβλέψουν την εμπορική επιτυχία.
Για μια πλατφόρμα όπως το Netflix ή όποιο άλλο ιδιωτικό κανάλι που
στοχεύει σε νούμερα θέασης -και κατ’ επέκταση εισοδήματα- είναι
κατανοητή η προβολή τέτοιων σειρών. Ένα κρατικό κανάλι ωστόσο, του
οποίου οι στόχοι είναι η καλλιέργεια, η ενημέρωση και η ψυχαγωγία των
πολιτών που πληρώνουν για την ύπαρξη του, πως δικαιολογεί την προβολή
μιας τέτοιας σειράς; Υπάρχει κάποια επιστημονικά τεκμηριωμένη έρευνα που
δείχνει πως όσο πιο πολλή βία καταναλώνουμε (ωμή ή σκηνοθετημένη) θα
μας κάνει καλύτερους, πιο ευσυνείδητους ή θα προσθέσει κάτι;
Το ΡΙΚ, προσπαθώντας –ίσως- να ανταγωνιστεί το Netflix, το οποίο
κατέχει την καλύτερη συνταγή στο είδος, αποφάσισε να αγοράσει μία σειρά
όπου ξαναζωντανεύουν εγκλήματα που συγκλόνισαν την Κύπρο τα τελευταία
χρόνια. Όπως η δολοφονία πέντε γυναικών και δυο κοριτσιών από έναν κατά
συρροή δολοφόνο, η οικογένεια του οποίου αντέδρασε και πέτυχε την
ακύρωση του επεισοδίου που αφορούσε την υπόθεση. Εκτός της συγκεκριμένης
υπόθεσης, η σειρά περιλαμβάνει κι άλλες γνωστές υποθέσεις που συνέβησαν
δίπλα μας, σε κάποιο γείτονα, σε κάποιο συνάδελφο, σε κάποιο γνωστό.
Το χρονικό διάστημα που πέρασε δεν είναι τόσο όσο να έχουν
ενηλικιωθεί παιδιά εμπλεκομένων, να έχουν πεθάνει στενοί συγγενείς.
Σαφώς και οι πληγές τους δεν θα επουλωθούν ποτέ, αλλά φαντάσου να είσαι
το παιδί του δολοφόνου ή ακόμα και το παιδί των θυμάτων που θεωρήθηκε
μάλιστα ο θύτης. Φαντάσου να είσαι το παιδί του θύματος και του θύτη και
να βλέπεις την αναπαράσταση του εγκλήματος που ανέτρεψε τη ζωή σου.
Μια κυνική άποψη είναι πως υπάρχουν καταγραμμένα. Κάνεις αναζήτηση
στο google και τα βρίσκεις. Άλλο όμως η καταγραφή κι άλλο η
δραματοποίηση με ήχο, εικόνα, ρόλους και εφέ που ποντάρουν στο
συναίσθημα. Μπορεί κάποιος να το αποτρέψει; Ενδεχομένως όχι απόλυτα.
Ωστόσο από ένα κρατικό κανάλι αναμένει κάποιος να διαθέτει ενσυναίσθηση
και να μην ποντάρει σε ηδονοβλεπτικά ένστικτα.
Υ.Γ. Την ίδια ώρα που το ΡΙΚ δεν έχει καμία αναστολή να αναπαραστήσει
τρομακτικές δολοφονίες, εκδηλώνει ευαισθησίες για την προβολή σειράς
που θα βασίζεται σε ένα λογοτεχνικό βιβλίο που έχει να κάνει με το ’74
(Τρεις σκάλες ιστορία του Σταύρου Χριστοδούλου).
«Νεκροταφείο παιδιών» χαρακτήρισε τη Μεσόγειο η Unicef με αφορμή στοιχεία που δημοσιοποίησε σχετικά με τους θανάτους προσφύγων και μεταναστών, τονίζοντας, ότι τρεις φορές περισσότεροι άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους ή εξαφανίστηκαν φέτος το καλοκαίρι στην προσπάθειά τους να την διασχίσουν σε σχέση με το 2022.
Από τον Ιούνιο ως τον Αύγουστο τουλάχιστον 990 άνθρωποι ναυάγησαν στην κεντρική Μεσόγειο,
την πιο επικίνδυνη μεταναστευτική οδό παγκοσμίως που συνδέει τη Βόρεια
Αφρική με την Ευρώπη. Ο αριθμός αυτός είναι τριπλάσιος σε σχέση με τους
334 μετανάστες που έχασαν τη ζωή τους το ίδιο διάστημα το 2022, σύμφωνα
με τον απολογισμό της υπηρεσίας του ΟΗΕ.
Όπως μεταδίδει η ΕΡΤ, αν και δεν έχει καταγραφεί σαφώς το σύνολο των
παιδιών που έχασαν τη ζωή τους στη Μεσόγειο – η Unicef κατέγραφε περίπου
12 κάθε εβδομάδα του Ιουλίου – 11.600 «ασυνόδευτοι ανήλικοι»
προσπάθησαν να φτάσουν στην Ιταλία από τον Ιανουάριο ως τα μέσα
Σεπτεμβρίου 2023 με πλοιάρια, δηλαδή κατά 60% περισσότεροι σε σχέση με
την ίδια περίοδο πέρυσι (7.200), ανέφερε η υπηρεσία.
«Η Μεσόγειος έχει γίνει νεκροταφείο για τα παιδιά και το μέλλον τους.
Ο τραγικός απολογισμός των νεκρών παιδιών που αναζητούν άσυλο και
ασφάλεια στην Ευρώπη είναι αποτέλεσμα πολιτικών επιλογών και ενός
ανεπαρκούς μεταναστευτικού συστήματος», εκτίμησε η Ρεγκίνα Ντε
Ντομινίτσις, αρμόδια για το θέμα στη Unicef.
Συνολικά η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR)
ανακοίνωσε χθες 28/9, στη διάρκεια συνεδρίασης του Συμβουλίου Ασφαλείας
αφιερωμένη στην κρίση στη Μεσόγειο, ότι 2.500 μετανάστες έχουν χάσει τη
ζωή τους ή αγνοούνται από την 1η Ιανουαρίου ως τις 24 Σεπτεμβρίου 2023,
αύξηση κατά 50% σε σχέση με την ίδια περίοδο πέρυσι.
Καθορισμός της ηλικίας
Οι σκηνές από την άφιξη χιλιάδων μεταναστών στο μικρό ιταλικό νησί
Λαμπεντούζα στα μέσα Σεπτεμβρίου έφεραν ξανά στην επικαιρότητα το θέμα
της ευρωπαϊκής συνεργασίας για τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών.
Με 8.500 ανθρώπους να αποβιβάζονται μέσα σε τρεις ημέρες στο νησί,
αριθμός μεγαλύτερος από αυτόν του πληθυσμού της Λαμπεντούζα, οι αφίξεις
των μεταναστών προκάλεσαν κρίση στο νησί και πολιτική καταιγίδα στην
Ιταλία, η οποία υιοθέτησε πιο αυστηρά μέτρα.
Η κυβέρνηση της Ιταλίδας πρωθυπουργού Τζόρτζια Μελόνι, επικεφαλής
ενός συνασπισμού της δεξιάς και της ακροδεξιάς, ενέκρινε την Τετάρτη το
βράδυ προσχέδιο διατάγματος που ανοίγει τον δρόμο για τη στέγαση των
ασυνόδευτων ανήλικων άνω των 16 ετών σε δομές ενηλίκων. Παράλληλα
προβλέπει τη διεξαγωγή ιατρικών εξετάσεων για τον καθορισμό της ηλικίας
των ανηλίκων.
Το προσχέδιο, που δεν έχει εγκριθεί από το κοινοβούλιο όπου ο
κυβερνητικός συνασπισμός διαθέτει απόλυτη πλειοψηφία, προβλέπει την
υποβολή των ασυνόδευτων ανηλίκων σε ακτινογραφίες προκειμένου να
καθορίζεται η ηλικία τους. Στόχος: «Δεν θα είναι πλέον εφικτό να λένε
ψέματα για την πραγματική τους ηλικία» προκειμένου να γλιτώσουν
ενδεχόμενη απέλαση, τόνισε η Μελόνι στο Facebook.
Ένα «ανησυχητικό» μέτρο, εκτίμησε ο Αντρέα Ιακομίνι εκπρόσωπος της Unicef Ιταλίας.
Πόλεμος, βία, φτώχεια
Η κατάσταση στη Μεσόγειο επανέφερε τη συζήτηση στις Βρυξέλλες για τη
μεταρρύθμιση του συστήματος ασύλου των 27 χωρών μελών της ΕΕ. Το
προσχέδιο της μεταρρύθμισης που εξετάζεται προβλέπει κυρίως την ενίσχυση
των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ αλλά και έναν μηχανισμό αλληλεγγύης
μεταξύ των χωρών μελών για τη μετεγκατάσταση των μεταναστών.
Παράλληλα σήμερα συναντώνται στη Βαλέτα της Μάλτας οι ηγέτες των
εννέα μεσογειακών χωρών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης για να συντονίσουν
τις θέσεις τους, κυρίως ως προς το θέμα της μετανάστευσης.
«Η υιοθέτηση μιας απάντησης σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την υποστήριξη
των παιδιών και των οικογενειών» είναι «απολύτως αναγκαία ώστε να μην
υποφέρουν και άλλα παιδιά», υπογράμμισε η Ντε Ντομινίτσις.
Σύμφωνα με τη Unicef, «ο πόλεμος, οι συγκρούσεις, η βία και η
φτώχεια» ωθούν τα παιδιά «να φύγουν μόνα τους από τις χώρες καταγωγής
τους».
Αφού περάσουν από τους κινδύνους «της εκμετάλλευσης και της
κακοποίησης σε κάθε στάδιο» του ταξιδιού τους, αλλά και τον κίνδυνο του
ναυαγίου, όσοι ανήλικοι καταφέρουν να φτάσουν στις ευρωπαϊκές ακτές
αρχικά «κρατούνται» σε κέντρα και στη συνέχεια μεταφέρονται σε δομές
υποδοχής μεταναστών «σε γενικές γραμμές κλειστές», καταγγέλλει η Unicef.
Η υπηρεσία του ΟΗΕ έχει καταμετρήσει 21.700 ασυνόδευτους ανήλικους σε αυτά τα κέντρα στην Ιταλία, έναντι 17.700 πριν έναν χρόνο.
Τα
συμπεράσματα της αποστολής διερεύνησης των συνθηκών της δημοσιογραφίας
στην Ελλάδα παρουσίασαν οκτώ διεθνείς δημοσιογραφικές οργανώσεις και
οργανώσεις ελευθερίας της έκφρασης, σε εκδήλωση τύπου στα γραφεία της
ΕΣΗΕΑ την Τετάρτη 27 Σεπτεμβρίου. Όπως δηλώνουν, «η ελληνική
δημοσιογραφία βρίσκεται υπό διαρκή απειλή από τις επιπτώσεις του
σκανδάλου παρακολούθησης “Predatorgate”, την ανεξιχνίαστη δολοφονία ενός
δημοσιογράφου, τις καταχρηστικές νομικές ενέργειες και τις οικονομικές
και πολιτικές πιέσεις».
Στην κοινή αποστολή συμμετείχαν οι
οργανώσεις: Media Freedom Rapid Response (MFRR), Ευρωπαϊκό Κέντρο για
την Ελευθερία του Τύπου και των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης (ECPMF),
Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Δημοσιογράφων (EFJ), Free Press Unlimited (FPU),
Διεθνές Ινστιτούτο Τύπου (IPI), Osservatorio Balcani e Caucaso
Transeuropa (OBCT), Επιτροπή για την Προστασία των Δημοσιογράφων (CPJ)
και Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα (RSF).
Σκοπός της αποστολής ήταν «να
αναλύσει τους βαθύτερους λόγους για την πρόσφατη διάβρωση της
ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης και να εξετάσει τις πιθανές δυνατότητες
βελτίωσης», ενώ οι εκπρόσωποι των οργανώσεων βρέθηκαν στην Ελλάδα
από τις 25 έως τις 27 Σεπτεμβρίου και συναντήθηκαν με δημοσιογράφους από
μεγάλο εύρος μέσων, κρατικούς αξιωματούχους, στελέχη ανεξάρτητων αρχών
και εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών.
Οι οργανώσεις εντόπισαν τέσσερις «σημαντικές
συστημικές προκλήσεις για την ελευθερία του Τύπου στην Ελλάδα, οι
οποίες συνδυαζόμενες συμβάλλουν στη δυσπιστία μεταξύ των δημοσιογράφων
και της κυβέρνησης και σε ένα τοξικό και επικίνδυνο περιβάλλον για την
κριτική και ανεξάρτητη δημοσιογραφία». Οι προκλήσεις αυτές είναι: «αυθαίρετη
παρακολούθηση, απειλές κατά της ασφάλειας των δημοσιογράφων,
καταχρηστικές αγωγές, καθώς και οικονομικές και πολιτικές πιέσεις».
Η
διαπίστωση των προβλημάτων συνοδεύεται και από συνεκτικές προτάσεις
προς την κυβέρνηση ούτως ώστε, όπως τονίζουν οι οργανώσεις, «να αποδείξει με σαφήνεια την πολιτική της δέσμευση να βελτιώσει την ελευθερία του Τύπου στην Ελλάδα».
Εκτενής
έκθεση με λεπτομερείς συστάσεις πρόκειται να δημοσιευτεί στα αγγλικά
και τα ελληνικά το προσεχές διάστημα και θα δημοσιοποιηθεί σε εθνικό και
διεθνές επίπεδο. Προς το παρόν, μπορείτε να διαβάσετε στα αγγλικά την
περιληπτική παρουσίαση των ευρημάτων της αποστολής στην ιστοσελίδα του Διεθνούς Ινστιτούτου Τύπου.
Το περασμένο Σαββατοκύριακο, τα σπίτια στο Καϊμακλί άνοιξαν τις
πόρτες τους, οι κάτοικοι βγήκαν έξω και αναμείχτηκαν με τις εκατοντάδες
επισκέπτες που βρέθηκαν στις γειτονιές τους για να συμμετάσχουν ή να
παρακολουθήσουν τις εκδηλώσεις με τίτλο «Πάμε Καϊμακλί». Τα δρομάκια, τα
καφενεία κι οι πλατείες, γέμισαν ανθρώπους, ντόπιους και περαστικούς,
νέους και γέρους. Ακόμα και η εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας φιλοξένησε μία
ηχητική παράσταση με τέσσερεις κοπέλες και την Αλέξια Βασιλείου.
Τι μένει από όλο αυτό; Πάνω από όλα μένει η ώσμωση μεταξύ των
ανθρώπων. Κάτι που λείπει πλέον από τους τόπους όπου ζούμε, χωρίς να
ξέρουμε καν τον διπλανό μας. Μένει η αντίληψη της χρησιμότητας του
δημόσιου χώρου. Μένει η εξοικείωση με το αλλιώτικο.
Η πρωτοβουλία ξεκίνησε πριν μια δεκαετία από κάποιους κατοίκους.
Παρόμοιες εκδηλώσεις γίνονται, τα τελευταία χρόνια, σε διάφορα σημεία
του πλανήτη έχοντας οι άνθρωποι αντιληφθεί τη σημασία της
κοινωνικότητας, της συνύπαρξης, της επαφής, της αλληλεγγύης. Σημείο
αναφοράς αποτελεί εκδήλωση στο Παρίσι, όπου το 2017, στήθηκε σε μια
γειτονιά του 14ου διαμερίσματος, ένα τραπέζι 215 μέτρων με 648 καρέκλες,
φορτωμένο με σπιτικά φαγητά τα οποία πρόσφεραν κάτοικοι της περιοχής οι
οποίοι στη συνέχεια έγιναν συνδαιτυμόνες. Και για αρχή, οι
Υπερ-γείτονες όπως ονομάζεται πλέον η ομάδα που μετατράπηκε σε διεθνές
κίνημα, κλήθηκαν να πουν απλά «καλημέρα». Μια ευχή τόσο ξεχασμένη πλέον
μεταξύ αγνώστων. Στη συνέχεια -και με τακτικές εκδηλώσεις σε πιο μικρή
κλίμακα- οι γείτονες του Παρισιού ενθαρρύνονται όχι μόνο να χαιρετούν ο
ένας τον άλλον, αλλά να αλληλεπιδρούν μέσω προγραμμάτων αλληλοβοήθειας,
εθελοντικής ανταλλαγής δεξιοτήτων και συναντήσεων. Έχοντας οργανωθεί
ψηφιακά ανταλλάσσουν προϊόντα, αναλαμβάνουν τη φύλαξη των ζώων ο ένας
του άλλου, βοηθούν σε επιδιορθώσεις, συνδράμουν ευάλωτους, οργανώνουν
παιδικές εκδηλώσεις και ταυτόχρονα έχουν αναπτύξει κοινά έργα, όπως η
επεξεργασία οργανικών αποβλήτων και η δημιουργία κομπόστ, η μετατροπή
μιας αδρανούς πλατείας σε χώρο εκδηλώσεων, ενώ στα σχέδια τους
περιλαμβάνεται και η δημιουργία ιατρικού κέντρου.
Εμπνευστής της κίνησης, ο Πατρίκ Μπερνάρ ο οποίος πιστεύει πως «η
χαρά που προσφέρει η κοινωνικότητα δεν είναι απλώς ένα καλό συναίσθημα,
αλλά μπορεί να αποτελέσει ένα ισχυρό πλεονέκτημα, ένα ουσιαστικό
οικονομικό και κοινωνικό παράγοντα για την οικοδόμηση των αυριανών
πόλεων».
Παρόμοια προγράμματα υπάρχουν σε διάφορες ευρωπαϊκές πόλεις, ενώ ο
ΟΗΕ έχει εισάξει το «Πρόγραμμα Ανθρώπινων Οικισμών», το οποίο
επικεντρώνεται στη βιώσιμη αστική ανάπτυξη, με στόχο την προώθηση ενός
μοντέλου πολεοδομικού σχεδιασμού ως «βασικού παράγοντα, ικανού να
προάγει ανθρώπινη ευημερία και αποτελεσματική δράση για το κλίμα».
Να σημειώσουμε πως σειρά ντοκιμαντέρ, με τίτλο «Μπλε ζώνη», η οποία
εξετάζει τη μακροβιότητα σε διάφορα σημεία του πλανήτη, από την Ικαρία
μέχρι την Κόστα Ρίκα, συγκαταλέγει την κοινωνικότητα και την ανθρώπινη
επαφή ως μία από τις αιτίες.
Η ιστοσελίδα του ΟΑΣΑ ενημερώνει ότι τα εμποδιζόμενα άτομα ανέρχονται
στο 42,5% του ελληνικού πληθυσμού: 10% ΑμεΑ (άτομα με κάθε είδους
αναπηρία), 14% ηλικιωμένοι, 6% υπερήλικοι (άνω των 75 ετών), 11% νήπια
(έως 4 ετών και οι συνοδοί τους), 1,5% έγκυοι. Οι οδηγίες για τις
μετακινήσεις τους με τα μέσα μαζικής μεταφοράς δίνονται, από το oasa.gr,
σε δεύτερο ενικό πρόσωπο – της αμεσότητας ή της αγένειας, άραγε;
«Πηγαίνεις στον πλησιέστερο σταθμό της οικίας σου ή της διαδρομής που
επιθυμείς, προσεγγίζεις τον ανελκυστήρα, κατεβαίνεις στις αποβάθρες,
εισέρχεσαι στους συρμούς». Ή «πλησιάζεις την κοντινότερη στάση της
λεωφορειακής γραμμής, σχεδόν όλα τα λεωφορεία έχουν επιγονάτηση, ενώ το
1/4 αυτών φέρει ράμπες, με τη βοήθεια του συνοδού σου, των επιβατών ή
του οδηγού επιβιβάζεσαι».
Στον ενικό απευθύνθηκε προς τον Χρήστο Μελέτη και ο οδηγός του
αστικού λεωφορείου στο οποίο ο νεαρός προσπάθησε να επιβιβαστεί με το
αμαξίδιό του. Η ράμπα ήταν χαλασμένη, όπως συχνά συμβαίνει, οπότε ο
οδηγός αναγκάστηκε να σηκωθεί από τη θέση του για να τον βοηθήσει και
εκνευρίστηκε. «Δεν έχεις βοηθό, ρε; Γιατί; Το κράτος σού πληρώνει βοηθό.
Οχι όλα στην τσέπη! Να μη βγαίνεις μόνος σου αφού δεν μπορείς»… Ηταν η
δεύτερη φορά που ο Χρήστος έπαιρνε λεωφορείο μόνος. Ηθελε να πάει για
καφέ με τους φίλους του. Το πλήρωσε με δημόσιο εξευτελισμό και με την
προτροπή να μείνει στην αθέατη πλευρά της ζωής, στο σκοτάδι της
αναπηρίας.
Ας δούμε το πρόσωπό μας στον καθρέφτη: Η ελληνική κοινωνία δεν έχει
«εκπαιδευτεί» στο να κατανοεί τις ανάγκες των ατόμων με αναπηρία. Αν και
αρκετά έχουν αλλάξει, έχουμε δρόμο να διανύσουμε. Tα ΑμεΑ πασχίζουν για
τα αυτονόητα: ισότιμες δυνατότητες εκπαίδευσης, αναψυχής, άθλησης,
ανεξάρτητης διαβίωσης. «Ούτε να μας λυπούνται θέλουμε ούτε να μας
αντιμετωπίζουν σαν ήρωες επειδή έτυχε να γεννηθούμε με μια αναπηρία.
Μόνο να μας σέβονται», λένε.
Και, δυστυχώς, η υποχρέωση του κράτους για παροχή προσβασιμότητας σε
όλους τους πολίτες συνήθως αρχίζει και τελειώνει με εξαγγελίες – έπεα
πτερόεντα. Η απόφαση του υπουργού Υποδομών και Μεταφορών Χρήστου
Σταϊκούρα να συναντηθεί με τον Χρήστο μετά το συμβάν, «για να
συζητήσουμε μαζί του τα θέματα προσβασιμότητας στις δημόσιες
συγκοινωνίες», φοβάμαι ότι σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να ενταχθεί. Θα
έδειχνε την ίδια προθυμία αν δεν είχε γίνει δημοσιοποίηση του σχετικού
βίντεο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης; Λόγια. Που πετούν μακριά…
Αντιμέτωπη με μία «σοβαρή κρίση δημόσιας υγείας» βρίσκεται η Ευρώπη, καθώς σύμφωνα με έρευνα της εφημερίδας the Guardian,
το 98% των κατοίκων της ηπείρου αναπνέει αέρα με μικροσωματίδια πάνω
από τα προτεινόμενα από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας επίπεδα.
Τα
δεδομένα συλλέχθηκαν και αναλύθηκαν από ακαδημαϊκούς ερευνητές στο
πανεπιστήμιο της Ουτρέχτης και στο ελβετικό Tropical and Public Health
Institute, στο πλαίσιο του χρηματοδοτούμενου από την Ευρωπαϊκή Ένωση
προγράμματος Expanse. Θεωρείται μία από τις πιο ενδελεχείς έρευνες στον
τομέα, καθώς συνδύασε υψηλής ευκρίνειας εικόνες από δορυφόρους και
αποτελέσματα μετρήσεων επίγειων σταθμών για να συνθέσει την εικόνα της
ετήσιας μέσης επιβάρυνσης του Ευρωπαϊκού αέρα από μικροσωματίδια μεταξύ
των ετών 2010 και 2019.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, η συντριπτική
πλειοψηφία των κατοίκων της ευρωπαϊκής ηπείρου αναπνέει αέρα με
μεγαλύτερη συγκέντρωση μικροσωματιδίων PM2.5 από τα προτεινόμενα από τον
ΠΟΥ επίπεδα, ενώ σχεδόν τα δύο τρίτα ζουν σε περιοχές όπου αυτά τα
επίπεδα είναι παραπάνω από διπλά των προτεινόμενων. Η ονομασία PM2.5
αναφέρεται σε μικροσωματίδια με μέγεθος μικρότερο από 2,5 μικρόμετρα,
δηλαδή 2,5 χιλιοστά του χιλιοστού. Τα σωματίδια αυτά είναι αόρατα στο
γυμνό μάτι και εκλύονται στον αέρα κυρίως από την καύση στερεών και
υγρών καυσίμων, αλλά και από χημικές διεργασίες. Το όριο «ασφαλούς αέρα»
του ΠΟΥ έχει τεθεί στα 5 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο αέρα.
Τα
PM2.5 συνδέονται με μεγάλο εύρος προβλημάτων υγείας, καρκίνους,
πνευμονικές και καρδιακές παθήσεις, προβλήματα εγκεφαλικής λειτουργίας
και πρόωρες κυήσεις, ενώ μελέτες τα συνδέουν με 400.000 πρόωρους
θανάτους ετησίως στην Ευρώπη.
Χάρτης
του Guardian με στοιχεία από το Expanse project της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Τα χρώματα του χάρτη αντικατοπτρίζουν τις μέσες τιμές σωματιδίων PM2.5
την περίοδο 2010-2019 σε μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο αέρα. Το
προτεινόμενο από τον ΠΟΥ επίπεδο «ασφαλούς αέρα» είναι τα 5μg.
Όπως
δείχνει και ο χάρτης του Guardian, τα χειρότερα επίπεδα ποιότητας αέρα
συγκεντρώνονται κατά κύριο λόγο στην ανατολική Ευρώπη, με «σκοτεινή»
εξαίρεση την κοιλάδα του ποταμού Πο στη βόρεια Ιταλία, η οποία είναι προ
πολλού διαβόητη ως η περιοχή με τον χειρότερο αέρα στην Ευρώπη. Αιτία
για αυτό είναι η υπερσυγκέντρωση βιομηχανιών και εντατικής
αγροτοκτηνοτροφίας στην κοιλάδα.
Η διαφορά αυτή μεταξύ ανατολικής
και δυτικής Ευρώπης υποδεικνύει πως το ζήτημα ενέχει και την
«περιβαλλοντική ανισότητα». Όπως τονίζει στον Guardian η καθηγήτρια
περιβαλλοντικής επιδημιολογίας στο πανεπιστήμιο του Ντίσελντορφ,
Μπάρμπαρα Χόφμαν, «(ο)ι χώρες που χτυπιούνται περισσότερο είναι
επίσης οι χώρες με το χαμηλότερο διάμεσο εισόδημα, με ελάχιστες
εξαιρέσεις — αυτό καταδεικνύει τον βαθμό περιβαλλοντικής αδικίας που
βιώνουμε στην ΕΕ. Ο καθαρισμός του αέρα συγκεκριμένα στην ανατολική
Ευρώπη είναι επειγόντως αναγκαίος για να παρέχει ίσες ευκαιρίες για μια
υγιή ζωή σε όλη την Ευρώπη».
Τέτοιου είδους
οικονομικές ανισότητες είναι, όμως, εμφανείς και εντός των ευρωπαϊκών
χωρών. Αν κοιτάξει κανείς, για παράδειγμα, την Ελλάδα στον διαδραστικό χάρτη του Guardian
θα παρατηρήσει πως οι μεγαλύτερες συγκεντρώσεις μικροσωματιδίων
βρίσκονται αφενός στον αέρα των μεγάλων πόλεων της χώρας και αφετέρου σε
περιοχές όπως τμήματα της Κεντρικής Μακεδονίας (νομοί Πέλλας, Ημαθίας,
Φλώρινας, Καστοριάς) όπου κυριαρχούν οι μεγάλες βιομηχανικές μονάδες και
η εντατική αγροτοκτηνοτροφική παραγωγή και όπου η πλειοψηφία των
κατοίκων είναι βιομηχανικοί εργάτες και αγρότες.
H “κλιματική αλλαγή», τα «ακραία φαινόμενα», ο «στρατηγός άνεμος”, τα “ασύμμετρα φαινόμενα”, η “αναποδιά” (!), η “φύση”…
Η ευθύνη να γίνεται πινγκ – πονγκ ανάμεσα σε δημάρχους και
περιφερειάρχες που κρύβονται, κι όταν δεν κρύβονται τσακώνονται με
άλλους ανευθυνουπεύθυνους, κι όταν δεν τσακώνονται γυρίζουν βίντεο την
ώρα της πλημμύρας για να παραστήσουν τους… ναυαγοσώστες στις γειτονιές
που πριν θα έπρεπε να έχουν κάνει έργα για την προστασία τους…
Η
αθλιότητα των κυβερνώντων να ντρέπεται κι αυτή αφού δεν ντρέπονται οι
ίδιοι με την αχρηστία τους και με τα εξοργιστικά διαγγέλματα που άλλοτε
χάσκουν τον μηδενικής ενσυναίσθησης αυτοθαυμασμό τους (!) κι άλλοτε την
κροκοδείλια υποκρισία τους…
Όλα αυτά αποτελούν το έδαφος πάνω στο οποίο δίνονται δεκαετίες τώρα
οι (ουκ έστιν αριθμός) παραστάσεις της πολιτικής ξετσιπωσιάς.
Αλλά τι θα πει να μην έχεις τσίπα;
Να μην έχεις τσίπα σημαίνει να έχει πλημμυρίσει η
Καρδίτσα πριν από τρία ολόκληρα χρόνια από τον Ιανό, να έχεις δώσει
(τότε) παράσταση με υποσχέσεις και εξαγγελίες για έργα αντιπλημμυρικής
προστασίας και τρία ολόκληρα χρόνια μετά, χωρίς κανένα ουσιαστικό μέτρο,
να επιστρέφεις στον τόπο του εγκλήματος να επιθεωρήσεις, τί; τα
πλημμυρισμένα και ανύπαρκτα… έργα σου!
Να μην έχεις τσίπα σημαίνει να έχει πλημμυρίσει ο
Βόλος μόλις πέρσι τον Αύγουστο, από το 1955 με τους 27 νεκρούς να έχει
πλημμυρίσει άλλες 20 φορές από τότε με τις μισές να είναι από την
δεκαετία του 2000 και μετά, από το πλάτος των 240 μέτρων της εκβολής του
Κραυσίδωνα το 1945 να έχουν απομείνει μόλις 40 μέτρα, κι εσύ να
παρακολουθείς το φαινόμενο της αυθαιρεσίας και να στρουθοκαμηλίζεις
μηρυκάζοντας τα περί «πρωτοφανών φαινομένων».
Να μην έχεις τσίπα σημαίνει να εκδίδουν οι
επιστήμονες στοιχεία για τις καμένες εκτάσεις κι εσύ να τα βάζεις με
τους… επιστήμονες, να φωνάζουν οι δασονόμοι και οι πυροσβέστες δεκαετίες
κι εσύ να τους αγνοείς, να σε προειδοποιούν μέρες πριν οι μετεωρολόγοι
για τα επερχόμενα καιρικά φαινόμενα κι εσύ να εμφανίζεσαι μετά το κακό
για να παραστήσεις τον… διασώστη βατραχάνθρωπο.
Να μην έχεις τσίπα σημαίνει
να “κλαις” και να “οδύρεσαι” όταν καίγεται κανένας σκουπιτοτενεκές σε
καμιά διαδήλωση, αλλά όταν καίγεται η Ελλάδα απ’ άκρη σ’ άκρη να
αλληλοσυγχαίρει η “επιτελικότητα” την “αριστεία” σου – και τις δυο μαζί η
μιντιακή αλητεία.
Να μην έχεις τσίπα σημαίνει να ξεκινάει αντιπυρική περίοδος με 4.000 κενά πυροσβεστών, αλλά εσύ να προσλαμβάνεις… αστυφύλακες για τα Πανεπιστήμια.
Να μην έχεις τσίπα σημαίνει από τα συνολικά 17,7
εκατομμύρια ευρώ που ζητούσαν τα Δασαρχεία όλης της χώρας για έργα
αντιπυρικής θωράκισης, εσύ να διαθέτεις μόλις 1,7 εκατ. ευρώ για όλη την
Ελλάδα, όταν σε ένα βράδυ μπούκωσες την Fraport και την εταιρεία
διαχείρισης του Ελ.Βενιζέλος με 308 εκ. ευρώ!
Να μην έχεις τσίπα σημαίνει κι αυτά τα 1,7 εκ. ευρώ
του 2021 να είναι περικομμένα κατά 62% (!) αφού το αντίστοιχο ποσό το
2020 ήταν σχεδόν 4,5 εκατομμύρια, και την ίδια ώρα να μπουκώνεις με
δεκάδες εκατομμύρια τους εργολάβους, την Aegean και τα “πετσωμένα” ΜΜΕ
για να σου κάνουν ρεκλάμες.
Να μην έχεις τσίπα σημαίνει να παίρνεις την πρώτη θέση (την 1η!)
στο ΝΑΤΟ σε στρατιωτικούς εξοπλισμούς, να έχεις πενταπλασιάσει (!) σ’
ένα χρόνο τις σχετικές δαπάνες, να κάνεις συμφωνίες μαμούθ για Ραφαλ
ένεκα των Τούρκων (με τους οποίους, όμως, είσαι σύμμαχος στο ΝΑΤΟ), να
αγοράζεις χιλιάδες περιπολικά, να αγοράζεις Αίαντα για να ρίχνεις νερό
στους… διαδηλωτές, αλλά από τα οχήματα που διαθέτει η Πυροσβεστική (αυτά
που επίσης ρίχνουν νερό, αλλά για να σβήνουν φωτιές) μόλις το 10%-15%
να είναι καινούργιο και μέχρι 10 έτη.
Να μην έχεις τσίπα σημαίνει να κάνεις με τους
πυροσβέστες ό,τι και με τους γιατρούς και τους νοσηλευτές, να λες
«ήρωες» τους ανθρώπους – αυτούς που έχεις χρόνια και χρόνια αδιόριστους
συμβασιούχους – όταν πέφτουν στις φλόγες, μπας και κερδίσεις κάτι από
την λάμψη τους, αλλά να βάζεις τα τσιράκια σου στα μιντιακά σου
καταγώγια να τους αποκαλούν «τεμπελχανάδες» και «ταβλαδόρους» τους
υπόλοιπους 11 μήνες το χρόνο.
Να μην έχεις τσίπα σημαίνει να μην σε ενοχλεί η
βρωμιά που αναδύουν τα twitterοειδή και τα facebookοειδή που βρήκαν
“ευκαιρία” να κρυφτούν πίσω από το Μάτι για να “σβήσουν” την
Βαρυμπόμπη, την Εύβοια, την Πάρνηθα, τον Εβρο, ή βρήκαν “ευκαιρία” να
κρυφτούν πίσω από την Μάνδρα για να «στεγνώσουν» την Θεσσαλία, και να
ενθαρρύνεις την υπαγωγή της κομματικής «αντιπαράθεσης» σε επίπεδο
ανθρωπιδίων.
Να μην έχεις τσίπα σημαίνει να φταίνε τα πάντα, από
τα ακραία καιρικά φαινόμενα, τον μεγάλο όγκο βροχής και τον μεγάλο όγκο
καύσιμης ύλης, από την βλάστηση που ευνοεί την ταχύτητα εξάπλωσης της
φωτιάς και τον «στρατηγό άνεμο» μέχρι την κλιματική αλλαγή και την τρύπα
του όζοντος, αλλά ποτέ εσύ.
Να μην έχεις τσίπα σημαίνει να σιγοντάρεις τα γελοία
τυπάκια, αυτά που πάνω στα αποκαίδια και στη λάσπη, για να βγάλουν
“λάδι” την κρατική ανυπαρξία, κατσαδιάζουν κιόλας τους καμένους και τους
πνιγμένους επειδή – όπως λένε – «τα περιμένουν όλα από το κράτος» και
δεν είχαν την προνοητικότητα να έχουν «ασφαλίσει» το σπίτι τους, κατά
την προνοητικότητα που προφανώς έχουν όσοι διαθέτουν το πορτοφόλι
τέτοιων χατζατζάρηδων που πληρώνονται παντεσπανάτα για να λένε στους
υπόλοιπους να «ζούνε» με 500 ευρώ.
Να μην έχεις τσίπα σημαίνει να βρέχει κι ο κόσμος να
πνίγεται, να πέφτει χιόνι και η Αττική (η Αττική!) να μένει 4 μέρες
χωρίς ρεύμα, να κάνει ζέστη κι η χώρα να φλέγεται, να κάνει σεισμό στην
χώρα που εκλύει το 50% της σεισμικής ενέργειας στην Ευρώπη και λόγω
ανύπαρκτης αντισεισμικής θωράκισης να θρηνούμε θύματα, αλλά να
παραμένουν όλες οι ελλείψεις σε μέσα, προσωπικό, υποδομές με το
αιτιολογικό «δεν υπάρχουν λεφτά» από εκείνους που…φορολογούν τους
εφοπλιστές «οικειοθελώς»!
Να μην έχεις τσίπα σημαίνει να συντελείται μπροστά
στα μάτια όλης της κοινωνίας το έγκλημα της εμπορευματοποίησης της
δασικής γης, της «ανάπτυξης» με ζύγι το κέρδος των εργολάβων και την
πολιτική «βιτρίνα» των λιμοκοντόρων της εξουσίας, να είσαι ο υπηρέτης
και ταυτόχρονα ο διαιτητής των σφοδρών αντιθέσεων μεταξύ μεγάλων
συμφερόντων και ιδιωτών που «επενδύουν» με βάση το χάρισμα δασικών
εκτάσεων και της εκμετάλλευσης δημόσιας γης και ταυτόχρονα να πουλάς στο
πόπολο φύκια και κορδέλες για «πράσινη ανάπτυξη».
Να μην έχεις τσίπα σημαίνει να έχουν κατακαεί
δεκάδες χιλιάδες στρέμματα, να έχουν γίνει στάχτη σπίτια, μαγαζιά, κόποι
μιας ζωής, να έχει πλημμυρίσει και έχει βυθιστεί στη λάσπη η μισή χώρα,
και εσύ να προπαγανδίζεις… 112 φορές την ημέρα – σε μια άθλια σύγκριση
με τους άλλους που επίσης τα έκαναν «όλα καλά» – ότι δεν χάθηκαν ζωές!
Και πότε; Όταν δεν ξέρουμε καν πόσα θύματα θα μετρήσουμε, τελικά, από
τις πλημμύρες, όταν από τις φωτιές μόνο τούτο το καλοκαίρι έχασαν τη ζωή
τους 27 άνθρωποι που τους 18 από αυτούς κάτι κουμάσια που σε
σιγοντάρουν έφτασαν να μην τους θεωρούν ανθρώπους γιατί ήταν…
μετανάστες. Να πουλάς «προστασία της ανθρώπνης ζωής» λες και η ζωή όσων
έγινε στάχτη ή λάσπη το βιός τους δεν έχει «μαυρίσει» ή λες και πρέπει
να σε ευγνωμονούν κιόλας που – αυτή τη φορά – δεν κάηκαν και δεν
πνίγηκαν και βούλιαξαν ζωντανοί μαζί με τα σπίτια τους.
Να μην εχεις τσίπα, τελικά, σημαίνει:
Να εφαρμόζεται η ίδια δασοκτόνα εγκληματική πολιτική με συνέπεια
εκατομμύρια στρέμματα καμένες δασικές εκτάσεις, εκατοντάδες νεκρούς
πολίτες, δεκάδες νεκρούς πυροσβέστες, χιλιάδες κατεστραμμένες λαϊκές
περιουσίες, αλλά απ’ όσους κυβερνούν και κυβέρνησαν δεκαετίες τώρα να
μην έχει βρεθεί ένας κερατάς να πει το απλό: “Απαγορεύεται η αγοραπωλησία γης στα καμένα”.
Εξι λέξεις είναι. Μόνο 6 λεξούλες. Αφού είναι κατά των εμπρηστών, κατά
των καταπατητών, κατά των οικοπεδοφάγων, υπέρ των δασών, υπέρ του
περιβάλλοντος και υπέρ της χρηστής διαχείρισης, πως και κανείς τους δεν
το σκέφτηκε – δεκαετίες τώρα, με νεκρούς, καταστροφές, καταπατήσεις,
λεηλασίες – να κάνει αυτές τις 6 λεξούλες νόμο. Με ένα άρθρο. Ωστε να
μην σηκώνει ερμηνείες ή εξαιρέσεις (κυρία Σακελλαροπούλου) το άρθρο 117
παρ.3 του Συντάγματος. Κι αν θέλουν και δεύτερο άρθρο ας βάλουν κι άλλες
7 λεξούλες: “Απαγορεύεται η αλλαγή χρήσης γης στα καμένα”. Και πότε θα τον κάνουν τον νόμο; Ε;
Να μην εχεις τσίπα, τελικά, σημαίνει:
Να εφαρμόζεται η ίδια εγκληματική πολιτική αδιαφορίας για
αντιπλημμυρικά έργα, για αντισεισμική θωράκιση, για έργα υποδομής, αλλά
απ’ όσους «άριστους», «επιτελικούς» και «σωτήρες» κυβερνούν και
κυβέρνησαν δεκαετίες τώρα να μην έχει βρεθεί ένας κερατάς να πει και να
κάνει το απλό: Πρώτα ο άνθρωπος και οι ανάγκες του.
Αλλά υπάρχει εξήγηση: Το «πρώτα ο ανθρωπος και οι ανάγκες του» ποτέ
δεν ήταν κάτι το «απλό». Το ξέρουν οι πάντες. Πρώτοι από όλους το ξέρουν
οι ίδιοι οι ξετσίπωτοι.
από τον λογαριασμό στο Facebook του Άκη Ζαρκαδούλα,
υδραυλικού μηχανικού, μέλους της Αντιπροσωπείας του ΤΕΕ με το ΑΡΑΓΕΣ
και υποψήφιου δημοτικού σύμβουλου με την «Ανατρεπτική Συμμαχία για την
Αθήνα»
Με γαλάζιο η ζώνη πλημμύρας 100 ετών (δηλαδή με
πιθανότητα 1% να συμβεί κάθε έτος) που είχε μοντελοποιηθεί στα Σχέδια
Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας για τη Θεσσαλία. Οι χάρτες αυτοί είναι
δημοσιευμένοι από το 2018 εδώ: https://floods.ypeka.gr/
Με
κόκκινα τετράγωνα η πλημμυρική ζώνη του φαινομένου Daniel όπως
δημοσιεύτηκε σήμερα το πρωί από το Copernicus. Για έναν υδραυλικό
μηχανικό, που η δουλειά μας ειδικά σε στρατηγικό επίπεδο βασίζεται πολύ
σε εκτιμήσεις, προσεγγίσεις και παραδοχές με βάση πρότερη εμπειρία, η ομοιότητα των δύο πλημμυρικών ζωνών είναι τρομερά συγκλονιστική, όχι όμως ανεξήγητη.
Στο
φαινόμενο Daniel έβρεξε σε μια πολύ μεγάλη επιφάνεια της Θεσσαλίας με
αποτέλεσμα ταυτόχρονα αρκετοί από τους ποταμούς είτε να υπερχειλίσουν,
είτε να αδυνατούν να παραλάβουν τα πλημμυρικά νερά της πεδιάδας είτε
φυσικά είτε με τη βοήθεια έργων αποστράγγισης και αντιπλημμυρικών.
Αυτούς
τους μηχανισμούς πλημμύρας ουσιαστικά προσομοίωσαν και τα Σχέδια
Διαχείρισης κι επειδή ήταν υποχρεωμένα να δώσουν ένα στιγμιότυπο της
μέγιστης πλημμύρας σε όλη τη θεσσαλική πεδιάδα, έτρεξαν ταυτόχρονα όλα
τα μοντέλα των ποταμών θεωρώντας ουσιαστικά ταυτόχρονη βροχόπτωση σε όλη
την πεδιάδα και ιδού το αποτέλεσμα.
Τα ίδια Σχέδια πρότειναν και
μία σειρά από μέτρα και παρεμβάσεις σε στρατηγικό επίπεδο, είτε πιο
τεχνικές, είτε πιο διαχειριστικές με σκοπό τη μείωση του κινδύνου
πλημμύρας. Όμως ούτε μετά την επέλαση του Ιανού στην Καρδίτσα το 2020
λήφθηκαν σοβαρά υπόψη και αμφιβάλλω αν και με τη συνέχιση της πολιτικής
που θεωρεί άχρηστο το οτιδήποτε δεν αποφέρει άμεσα κέρδος, όπως οι
επενδύσεις στην αντιπλημμυρική προστασία, θα γίνει κάτι τρομερό.
Το
μόνο που έγινε είναι το 112, δηλαδή η επιμονή σε μία επικοινωνιακή
διαχείριση των συνεπειών των φυσικών καταστροφών, που θα εκδηλωθούν έτσι
κι αλλιώς, με τη μετάθεση της προστασίας από αυτά αποκλειστικά στον
πολίτη αντί για το κράτος.
Οι δεκάδες νεκροί από τις φετινές
φυσικές καταστροφές αποδεικνύουν όχι την αποτυχία του 112, καθώς σύστημα
προειδοποίησης χρειάζεται και είναι σημαντικό, αλλά το ότι έγινε μόνο
αυτό για έχουμε το κεφάλι μας ήσυχο, χωρίς να χαλάσουμε ευρώ και φαιά
ουσία για σοβαρό αντιπλημμυρικό σχεδιασμό.
Αν είχαν παρθεί σοβαρά
μέτρα ή αν σε μία άλλη κοινωνία ο αντιπλημμυρικός σχεδιασμός ήταν πρώτη
προτεραιότητα δε θα πλημμύριζε η θεσσαλίκή πεδιάδα; Η απάντηση είναι
όχι. Όμως θα μπορούσαν να είχαν σωθεί οι ανθρώπινες ζωές και να είχαν
μετριαστεί σε μεγάλο βαθμό οι καταστροφές σε περιουσίες και υποδομές και
οι οικονομικές συνέπειες.
Κανείς λοιπόν δε μπορεί να πει ότι δεν ήξερε.
Κανείς δε μπορεί να τα ρίξει με ευκολία στην κλιματική κρίση ή στο θεό για βγάλει από πάνω του τις ευθύνες του.
Το
θέμα είναι από δω και πέρα τι κάνουμε για να μη παγιωθεί ως
κανονικότητα η αποδοχή των καταστροφικών συνεπειών των φυσικών
φαινομένων, για να μη θρηνήσουμε άλλα θύματα, για να επιβάλλουμε την
προστασία από φυσικά φαινόμενα ως μία από τις προτεραιότητες της
πολιτικής.
ΥΓ: Ανάλογοι χάρτες υπάρχουν για όλη τη χώρα, οπότε
κανείς μπορεί να δει τι θα πλημμυρίσει στην περιοχή του στους Daniel του
μέλλοντος.
Η
«ατομική ευθύνη» είναι εκεί πάντοτε για να σβήσει την ευθύνη της
εξουσίας — είτε μιλάμε για την κεντρική κυβέρνηση είτε για τοπικές αρχές
είτε για την εταιρική εξουσία. Η έκταση και ο τρόπος χρήσης του
αφηγήματος είναι τόσο καθολικά, που καταλήγουν να δημιουργούν μια
«ατομική ευθύνη» συλλογικού χαρακτήρα.
Το στιγμιότυπο
ήταν εμβληματικό: ο επί δύο θητείες δήμαρχος μιας πόλης χωρίς
αντιπλημμυρική προστασία, να περιφέρεται εν μέσω μιας ομολογουμένως
ιστορικών διαστάσεων βροχόπτωσης, με το νερό σχεδόν μέχρι τα γόνατα και
μια κάμερα να τον ακολουθεί πιστά, και να φωνάζει «Πού πάτε, ρε παιδιά;!» στους οδηγούς που βρίσκονταν στον πλημμυρισμένο δρόμο.
Το
σόου του Αχιλλέα Μπέου — διότι περί σόου επρόκειτο, δεν είχαν κάποια
χρηστική αξία η παρουσία και οι φωνές του — είχε σκοπό να περάσει ένα
πολύ συγκεκριμένο μήνυμα. «Εγώ έκανα ό,τι μπορούσα», μοιάζει να λέει,
«αλλά εσείς δεν με ακούσατε. Αν πνιγείτε, θα φταίτε εσείς». Δεν είναι
λόγια που λέγονται εύκολα, γι’αυτό και δεν λέγονται ευθέως — κρύβονται
πίσω από τα «πού πάτε!», τα «από χθες το λέγαμε» και την ανούσια
περιφορά του Μπέου εν μέσω των υδάτων.
Η κατάσταση, μας λέει
υπόρρητα ο δήμαρχος και τα ΜΜΕ που φρόντισαν η εικόνα του να
διαμοιραστεί στα πέρατα, είναι «ατομική ευθύνη» των κατοίκων του Βόλου
που δεν φρόντισαν να μείνουν σπίτια τους. Άλλωστε η δημοτική αρχή τους
είχε προτρέψει να το κάνουν και η Ελληνική Αστυνομία τους «απαγόρευσε»
και τη μετακίνηση. Βέβαια, η δημοτική αρχή δεν φρόντισε ώστε οι πολίτες
να μην εξαναγκαστούν να αποφασίσουν στο δίλημμα «απόλυση ή έξοδος στον
κατακλυσμό» — και η αστυνομία ενημέρωσε για την «απαγόρευση» ένα τέταρτο
πριν τις 10 το πρωί (εφημερίδα Έθνος), δηλαδή όταν πλέον όλοι όσοι έπρεπε να δουλέψουν βρίσκονταν ήδη προ πολλού εκτός σπιτιού.
Αλλά
αυτά είναι λεπτομέρειες άνευ σημασίας, όπως άνευ σημασίας είναι και η
απουσία αντιπλημμυρικών έργων σε μια πόλη που πλημμυρίζει με κάθε δυνατή
νεροποντή (πχ. Αύγουστος 2022). Σημασία έχει η ατομική ευθύνη.
Φταίει κι ο πνιγμένος
Ατομική
ευθύνη προσπάθησαν επίσης να πουλήσουν τα ΜΜΕ για τη δολοφονία του
36χρονου Αντώνη Καρυώτη στο λιμάνι του Πειραιά από μέλη του πληρώματος
του πλοίου Blue Horizon — μέσω των ΜΜΕ μιλούσε ουσιαστικά η Attica
Group, ιδιοκτήτρια της Blue Star Ferries, στην οποία ανήκει το Blue
Horizon.
«Πήδηξε για να προλάβει το πλοίο», ήταν το αφήγημα για το περιστατικό τις πρώτες ώρες, και «σκοτώθηκε» (ή «πνίγηκε», ανάλογα με το Μέσο) — «Το πλοίο δεν έχει καμία ευθύνη για το συμβάν»,
ήταν η ανακοίνωση που ακούστηκε μέσα στο Blue Horizon. Ακόμα και όταν,
για κακή τύχη της ελληνικής εταιρικής κουλτούρας, εμφανίστηκε το βίντεο
που αποδείκνυε πως ο άνθρωπος σπρώχτηκε και το πλοίο απέπλευσε σαν να
μην είχε γίνει τίποτα, το αφήγημα έπρεπε μεν να αλλάξει, αλλά όχι η
ουσία της ατομικής ευθύνης. Τώρα πλέον είναι ατομική ευθύνη του
πληρώματος, αλλά επ’ουδενί ευθύνη της εταιρικής πολιτικής ή του κράτους
που την προστατεύει.
Και η ατομική ευθύνη του πληρώματος δεν
αποκλείει την ατομική ευθύνη του θύματος, που έφτασε καθυστερημένα για
να επιβιβαστεί. Αλληλοσυμπληρώνονται: «ας τον πλάκωναν στις κλωτσιές»
ήταν η κατόπιν εορτής προτροπή μίας δημοσιογράφου — διότι έχει ευθύνη
το θύμα και του άξιζε ο ξυλοδαρμός, αλλά έχει ευθύνη το πλήρωμα καθώς
δεν του άξιζε και να πεθάνει. Ας έχει, τέλος πάντων, την ευθύνη κάποιος,
αλλά σίγουρα όχι η εταιρεία και το κράτος.
Ακόμα και μετά από όλα
αυτά, κάποια Μέσα επιμένουν πως ο 36χρονος «σκοτώθηκε», με αυτήν την
τόσο συχνή και τόσο ύπουλη αντιστροφή των ρόλων του θύτη και του θύματος
που προσφέρει η παθητική σύνταξη (βλ. Άρης Χατζηστεφάνου, «Προπαγάνδα
και Παραπληροφόρηση», κεφ. 17).
Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, το Πρώτο Θέμα έχει ακόμα
αναρτημένο αυτόν τον τίτλο, παρά το γεγονός πως στην είδηση περιέχονται
βίντεο από το γεγονός που το ίδιο μέσο χαρακτηρίζει ως «αποκλειστικά».
Ο τίτλος της είδησης στην ιστοσελίδα της εφημερίδας Πρώτο Θέμα, στις 13:41 της 06/09/23: «Τραγωδία στον Πειραιά: Σκοτώθηκε όταν πήγε να προλάβει το πλοίο που είχε λύσει κάβους για Κρήτη! Δείτε βίντεο». Η επισήμανση δική μας.
Η συλλογική μας ατομική ευθύνη
Δεν
χρειάζεται να σκεφτεί κανείς πολύ για να αναγνωρίσει ένα μοτίβο στο
αφήγημα της ατομικής ευθύνης. Οι αποκλεισμένοι οδηγοί στην
Αθηνών-Κορίνθου είχαν ατομική ευθύνη επειδή δεν είχαν μαζί τους νερό,
και παλιότερα στην Αττική Οδό γιατί δεν είχαν αλυσίδες και εφόδια.
Στην
πανδημία οι ασθενείς είχαν ατομική ευθύνη που κόλλησαν, οι νοσούντες
ατομική ευθύνη για τη μετάδοση, και όλοι μαζί είχαμε ατομική ευθύνη να
μη συνωστιζόμαστε και να εμβολιαστούμε. Στην τελική, και οι νεκροί είχαν
τη δική τους ατομική ευθύνη — ας μην είχαν συννοσηρότητες, ας μην ήταν
ηλικιωμένοι, ας μη ζούσαν στην επαρχία με τα διαλυμένα νοσοκομεία της,
ας πρόσεχαν ρε παιδί μου.
Οι πυρκαγιές είναι ατομική ευθύνη
κάποιων «αλητήριων εμπρηστών» ή μεταναστών-πρακτόρων — αν υπάρξουν
θύματα είναι δική τους ευθύνη που δεν εκκένωσαν. Και πάνω απ’όλα,
ατομική ευθύνη για την τύχη τους έχουν και οι πρόσφυγες και μετανάστες
που πνίγονται στη Μεσόγειο ή βρίσκονται απανθρακωμένοι στα καμμένα δάση
του Έβρου. Είναι δική τους ευθύνη που (κατά Πρετεντέρη) «παίρνουν τα παιδιά τους, ανεβαίνουν σε μια βάρκα στο Αιγαίο και, προφανώς, πνίγονται» και είναι δική τους ευθύνη που αποτείνονται στους «αδίστακτους διακινητές».
Αν
κάπου εδώ σας φαίνεται πως έχουν παραμαζευτεί ατομικές ευθύνες, θα
έπρεπε ήδη να έχετε καταλάβει από το μοτίβο πως το αφήγημα της ατομικής
ευθύνης έχει στην ουσία συλλογικό χαρακτήρα. Μοναδική του λειτουργία
είναι να αποσείσει ευθύνες από τους έχοντες την εξουσία, και να τις
επιρρίψει σε όσους δεν την έχουν — αν χρειαστεί από την επικοινωνιακή
πορεία των γεγονότων, θα επιρριφθούν σε όσους είναι αναγκαίο, σε όλους,
στην ίδια την «κοινωνία» που οι έχοντες εξουσία (κατά τα λόγια της μαμάς
Μάργκαρετ) δεν πιστεύουν καν πως υπάρχει.
Η συλλογική ατομική
ευθύνη είναι κατασκευασμένη ώστε να μην χρειάζεται οι πραγματικοί
υπεύθυνοι να απολογηθούν για τίποτα: αρκεί ένα «πού πάτε» ή μια
ενημέρωση για εντολή εκκένωσης ή μια καταδίκη των «αδίστακτων» και των
«αλητήριων» ή μια επίκληση της κλιματικής αλλαγής κ.ο.κ. Όλα τα υπόλοιπα
είναι «ατομική ευθύνη».
Εξήντα
χρόνια μετά την ιστορική ομιλία «Έχω ένα όνειρο» του Μάρτιν Λούθερ
Κινγκ η ανθρωπότητα γνωρίζει ελάχιστα για όσα συνέβησαν εκείνη την ημέρα
στην Ουάσινγκτον. Μια από τις καλύτερα οργανωμένες επιχειρήσεις
αναθεώρησης της Ιστορίας εξασφάλισε ότι κανείς δεν θυμάται γιατί
συγκεντρώθηκαν 250.000 άτομα στο κέντρο της αμερικανικής πρωτεύουσας.
Ο
τίτλος στο τετρασέλιδο φυλλάδιο που μοίραζαν οι διοργανωτές δεν άφηνε
περιθώρια αμφιβολίας για το αντικείμενο της κινητοποίησης: «Πορεία στην Ουάσινγκτον για δουλειά και ελευθερία». Η απόφαση να τοποθετηθεί η λέξη «δουλειά» πριν από την «ελευθερία» δεν ήταν καθόλου τυχαία.
Στην τρίτη σελίδα, ανάμεσα στα δέκα αιτήματα των διοργανωτών διαβάζουμε και τα εξής: «Ένα
μαζικό ομοσπονδιακό πρόγραμμα που θα εκπαιδεύσει και θα τοποθετήσει
όλους τους άνεργους –νέγρους και λευκούς– σε χρήσιμες και αξιοπρεπείς
θέσεις εργασίας με ικανοποιητικό μισθό». «Εθνικός κατώτατος μισθός που θα προσφέρει σε όλους τους Αμερικανούς ένα αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης». «Αξιοπρεπείς κατοικίες» κ.ο.κ.
Πριν
ανέβει στο βήμα ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ εκπρόσωποι κινημάτων και
συνδικάτων έθεταν αιτήματα που θα μπορούσαν να διατυπωθούν αυτούσια και
σήμερα – στην εποχή της ρομποτικής και της Τεχνητής Νοημοσύνης. «Τι
νόημα θα έχει η νομοθεσία για τη δίκαιη εργασία (Fair employment
practice act) εάν η αυτοματοποίηση της παραγωγής με μοναδικό στόχο το
κέρδος καταστρέφει εκατομμύρια θέσεις εργασίας, λευκών και μαύρων;»,
εξηγούσε ο Φίλιπ Ράντολφ, από το συνδικάτο εργαζομένων στους
σιδηροδρόμους. Ο ίδιος σημείωνε ότι η ιερότητα της ατομικής ιδιοκτησίας
δεν μπορεί να υπερέχει της ιερότητας της ανθρώπινης προσωπικότητας και
πως οι μαύροι μπορούν να το εξηγήσουν καλύτερα από όλους γιατί οι
σκλάβοι πρόγονοί τους είχαν μετατραπεί από ανθρώπινες προσωπικότητες σε
ατομική ιδιοκτησία.
Από την πλευρά του ο Γουόλτερ Ρέθερ, πρόεδρος
του συνδικάτου εργαζομένων στην αυτοκινητοβιομηχανία, σημείωνε ότι το
αίτημά τους για «δίκαιη εργασία» πρέπει να τοποθετηθεί στο πλαίσιο της
«πλήρους απασχόλησης» και εξηγούσε ότι αφού κατά τη διάρκεια του Β’
Παγκοσμίου Πολέμου επιτεύχθηκε ο στόχος της πλήρους απασχόλησης για τις
ανάγκες του πολέμου, θα μπορούσε να επιτευχθεί και για τις ανάγκες της
ειρήνης.
Το γεγονός ότι τα σημερινά αιτήματα του εργατικού
κινήματος στις ΗΠΑ είναι πολύ πιο μετριοπαθή από όσα διατυπώνονταν πριν
από 60 χρόνια στην πορεία της Ουάσινγκτον μπορεί να εξηγήσει και γιατί
οι συνθήκες εργασίας είναι πολύ χειρότερες από αυτές της δεκαετίας του
’60. Όπως διευκρίνιζε ο Τζον Σχαρζ στο The Intercept,
το 1963 ο κατώτατος ομοσπονδιακός μισθός ήταν 1,15 δολάριο/ώρα (δηλαδή
11,45 δολάρια σε σημερινές τιμές) και οι διοργανωτές ζητούσαν να πάει
στα 2 δολάρια (20 σε σημερινές τιμές). Σήμερα όμως ο κατώτατος
ομοσπονδιακός μισθός στις ΗΠΑ είναι 7,25 δολάρια.
Αυτό που
πραγματικά τρομοκρατούσε λοιπόν το πολιτικό και οικονομικό κατεστημένο
της εποχής δεν ήταν ότι οι μαύροι πολίτες διεκδικούσαν ίσα δικαιώματα με
τους λευκούς, αλλά ότι συνέδεαν άρρηκτα τους στόχους τους με την
επίτευξη οικονομικής ισότητας και δικαιοσύνης φτάνοντας στο σημείο να
αμφισβητούν ακόμη και την ιερότητα της ατομικής ιδιοκτησίας.
Ο
Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, παρά το γεγονός ότι δεν είχε εκφράσει ακόμη
ανοιχτά τις ριζοσπαστικές θέσεις που χαρακτήρισαν τα τελευταία χρόνια
της ζωής του, εμφανιζόταν ως φυσικός ηγέτης αυτού του κινήματος και γι’
αυτό μετατράπηκε σε υπ’ αριθμόν ένα απειλή για το αμερικανικό κράτος.
Το FBI τον χαρακτήρισε τότε «τον πιο επικίνδυνο άνθρωπο… για την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ»,
ενώ αμέσως μετά την ομιλία του στην Ουάσινγκτον ο υπουργός
Δικαιοσύνης Ρόμπερτ Κένεντι έδωσε το πράσινο φως για την ασφυκτική
παρακολούθησή του που συνεχίστηκε μέχρι και την ημέρα της δολοφονίας
του.
Το γεγονός ότι τα βασικότερα αιτήματα της πορείας στην
Ουάσινγκτον είναι σήμερα σχεδόν ολοκληρωτικά άγνωστα στο ευρύ κοινό
αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες επιτυχίες της προσπάθειας αναθεώρησης
της αμερικανικής ιστορίας. Ο ίδιος μηχανισμός λειτούργησε με
αξιοθαύμαστα αποτελέσματα μερικά χρόνια αργότερα για να αποσυνδέσει τη
μάχη για τα δικαιώματα της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας από τα πολιτικά αιτήματα
που κατέθεταν οι εξεγερμένοι στις συγκρούσεις του Στόουνγουολ το 1969.
Ένα κίνημα που καταδίκαζε την αστυνομική βαναυσότητα και τον πόλεμο στο
Βιετνάμ και είχε στο πλευρό του από διανοούμενους και συνδικαλιστές
μέχρι το ένοπλο μαρξιστικό κίνημα της οργάνωσης «Μαύροι
πάνθηρες», έφτασε να γιορτάζεται στις πορείες των Pride μόνο σαν μια ωδή
στη διαφορετικότητα.
Οι ΗΠΑ είναι η χώρα που μπορεί να γιορτάζει
ορισμένες από τις πιο ριζοσπαστικές στιγμές της σύγχρονης ιστορίας της,
χωρίς σχεδόν κανείς να θυμάται γιατί.
Ας πιάσουμε το νήμα από εκεί που το αφήσαμε την περασμένη
Κυριακή: «Την τελευταία δεκαετία το αβγό του φιδιού δεν επωάστηκε απλώς.
Εκκολάφθηκε και οδήγησε στον εκφασισμό σημαντικού μέρους της ελληνικής
κοινωνίας». Για να το κατανοήσουμε, θα πρέπει να κάνουμε ένα χρονικό
άλμα. Τρεις δεκαετίες πριν. Το μακρινό 1992, όταν καταγράφηκε η πρώτη
ρατσιστική επίθεση της Χρυσής Αυγής, σε συγκέντρωση στην Αθήνα για το
Μακεδονικό με θύματα αντιεξουσιαστές φοιτητές της ΑΣΟΕΕ. Το 1996 έγινε η
επίθεση σε συνεργείο μελών της ΟΣΕ που έκανε εξόρμηση με την εφημερίδα
«Εργατική Αλληλεγγύη». Το 1998 θεωρείται έτος ορόσημο για τη δράση της
ελληνικής ακροδεξιάς, καθώς σημαδεύτηκε από την απόπειρα ανθρωποκτονίας
του Δημήτρη Κουσουρή. Δράστης, το μέλος του Πολιτικού Συμβουλίου της
Χρυσής Αυγής Αντώνιος «Περίανδρος» Ανδρουτσόπουλος. Το 2002 ομάδα
κρούσης επιτέθηκε σε διερχόμενους φοιτητές στις οδούς Σολωμού και Γ΄
Σεπτεμβρίου. Ο ένας απ’ αυτούς φόραγε παλαιστινιακή μαντίλα. Η μεγάλη
έξαρση των επιθέσεων σε βάρος μεταναστών καταγράφεται την τετραετία
2008-2012, στο κέντρο της Αθήνας, ιδιαίτερα στον Άγιο Παντελεήμονα. Το
2008 έγινε η επίθεση με σκεπάρνια και μαχαίρια σε αναρχικό στέκι στα
Πετράλωνα, ένα αληθινό μακελειό, όπου μαχαιρώθηκαν δύο άτομα. Το 2011
έγινε το μεγαλύτερο πογκρόμ στην Αθήνα. Μετά τη δολοφονία του Μανώλη
Καντάρη ξεκίνησαν εκδηλώσεις διαμαρτυρίας οι οποίες κατέληξαν σε μια
πρωτοφανή αγριότητα με θύματα αλλοδαπούς. Μπροστά βρίσκονταν οι
κρανοφόροι με τον Κασιδιάρη και πίσω ακολουθούσαν πολίτες «της διπλανής
πόρτας». Το πογκρόμ προκάλεσε δεκάδες τραυματισμούς και το μαχαίρωμα
ενός υπηκόου Μπαγκλαντές. Το 2012 σημαδεύτηκε από τη δολοφονική επίθεση
σε Αιγύπτιους αλιεργάτες, ενώ την ίδια χρονιά έγιναν και οι επιδρομές
των χρυσαυγιτών στις λαϊκές. Το αποκορύφωμα της εγκληματικής δράσης της
Χρυσής Αυγής ήταν η δολοφονία του Παύλου Φύσσα το 2013, η οποία οδήγησε
και στην καταδίκη τους, κλείνοντας μία από τις πιο σκοτεινές σελίδες της
σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Όποιος ενδιαφέρεται να ενημερωθεί για τη
δράση των νεοναζί στην Ελλάδα, προτείνω να διαβάσει τη συγκλονιστική
αγόρευση στη δίκη της Χρυσής Αυγής του Θανάση Καμπαγιάννη («Με τις
μέλισσες ή με τους λύκους», Εκδόσεις Αντίποδες).
Αυτά, για να μη λέμε ότι δεν ξέραμε. Για να μην υποκρινόμαστε
–μάλλον– ότι δεν ξέραμε. Γιατί τα περιστατικά ρατσιστικής βίας δεν
προκύπτουν έτσι ξαφνικά, εν μια νυκτί. Υπάρχει προϊστορία την οποία
οφείλουμε να γνωρίζουμε. Στην Ελλάδα οι φιλήσυχοι πολίτες σφύριζαν
αδιάφορα ενόσω το πρόβλημα δεν χτύπαγε την πόρτα τους. Η ανοχή τους
εξέθρεψε τον φασισμό. Γιατί οι θρασύδειλοι φασίστες πάντοτε ξεκινούν με
πιο ήπια περιστατικά κι όσο δεν βρίσκουν αντιστάσεις κλιμακώνουν την
εγκληματική τους δράση. Δολοφονίες όπως του Παύλου Φύσσα, αποτελούν την
κατάληξη μιας διαδρομής διάσπαρτης με εκφοβισμό και τραμπουκισμούς. Εν
ονόματι της τάξης βεβαίως και με άλλοθι τον φόβο, την ανασφάλεια και την
αγανάκτηση των πολιτών. Ό,τι ακριβώς δηλαδή συνέβη και στη Χλώρακα.
Δικαιούνται οι κάτοικοι της Χλώρακας να είναι αγανακτισμένοι με την
κατάσταση που επικρατεί στο χωριό τους; Προτού βιαστούμε να απαντήσουμε,
πρέπει να βγούμε από τη βολή των κλιματιζόμενων γραφείων μας και να
σκεφτούμε τι θα συνέβαινε αν τα γεγονότα λάμβαναν χώρα στη γειτονιά μας.
Αν δηλαδή ο κραυγαλέα ανεπαρκής Νουρής, εν τη σοφία του, δημιουργούσε
μια υγειονομική βόμβα έξω από την πόρτα μας. Όπως έκανε και στη Χλώρακα.
Όπου όχι μόνο δεν έβαλε λουκέτο στο κτίριο (παρότι υπήρχε σχετική
απόφαση) αλλά έκοψε το νερό, το ρεύμα και σταμάτησε την αποκομιδή των
σκουπιδιών, θεωρώντας ότι έτσι δημιουργούσε πίεση στους μετανάστες για
να το εγκαταλείψουν. Δεν έχουν άδικο λοιπόν οι κάτοικοι να δυσφορούν και
να διαμαρτύρονται. Έχουν άδικο, όμως, όταν επιτρέπουν σε ακροδεξιά
στοιχεία να χρησιμοποιούν την αγανάκτησή τους διενεργώντας πογκρόμ.
Το απόστημα έσπασε κι αποκάλυψε μια πληγή που κακοφορμίζει. Η
διαχείριση του μεταναστευτικού απαιτεί σχέδιο και πολιτική βούληση για
την εφαρμογή του. Αλλά και ανθρωπιά. Από ένα κράτος προσφύγων είναι το
λιγότερο που θα μπορούσε να αναμένει κανείς. Για να μη λέμε μετά, όταν
φτάσουμε στα χειρότερα, ότι δεν ξέραμε.
Στα σχολεία γεμώσαμε ξένους. Κάθε ράτσας. Από την Ανατολή αλλά
και από τη Ρουμανία, τη Βουλγαρία κ.λπ. Οι γονιοί τους δουλέφκουν σε
φάρμες, άλλοι βάφουν σπίθκια, πλυνίσκουν αυτοκίνητα στις αυλές τους για 5
ευρώ, πουλούν πλαστικές καρέκλες και χαλιά, κλέφκουν ξύλα τζιαι κάζια
που τες αυλάες, του Σωτήρη εκόψαν του τα ρόθκια.
Γιατί δεν πάνε σπίτι τους; Γιατί παίρνουν επιδόματα χωρίς να
κάμνουν τίποτε; Γιατί τρώνε σκόρτο; Πόσο συχνά λούνουνται; Γιατί δεν
τρώσιν σιοίρον τζιαι πετάσσουν το χαμ που το σάντουιτς; Γιατί κάμνουν
Ραμαζάνι, εν πελλοί; Η δική μας η νηστεία έν' καλλύττερη.
Μας πιάνουν τες δουλειές. Ζιουν 10-10 σε σπίθκια χαλαμάντουρα.
Πού βρίσκουν τα ριάλια τζιαι αγοράζουν σιταροπούλα που τον δρόμο; Γιατί
κάποιοι οδηγούν BMW; Ποιος τους το σάζει; Γιατί οι παραπάνω σάζουν τα
παλιόσπιτα μόνοι τους; Γιατί φορούν μαντίλα κάποιες μουσουλμάνες; Οι
τσιγγάνοι κλέφκουν μωρά;
Έν' οι τελευταίοι μαθητές στην τάξη. Εν θέλω τον Αχμέτ στην
τάξη μου. Η μάμα τηλεφωνά για να μετακινήσουν σε άλλο τμήμα την κόρη της
την άριστη. Η διευθύντρια αρνείται.
Με τρόπο και ευγένεια. Η μάμα καταγγέλλει την στο υπουργείο.
Ξέρει τον επιθεωρητή τον… (να μην πεις). Ο φίλος μας επεμβαίνει, ο Αχμέτ
μετακινείται. Η μάμα έκαμε ό,τι ήθελε.
Στην απέναντι τάξη, ο κύριος Θάνος τους μιλά για ρατσισμό.
Είναι μέσα στην ύλη του. Τον ακούνε 3 από τους 25. Οι υπόλοιποι δεν
ενδιαφέρονται να μάθουν, τα ξέρουν. Ο κύριος Θάνος ιδρώνει κάθε χρονιά
από απελπισία. Τι πάει λάθος; ρωτά και ξαναρωτά και κανένας δεν μπορεί
να του απαντήσει. Μεν ασχολείσαι κύριε, του απαντά μια ευαίσθητη μιτσιά.
Στο διάλειμμα, πολλοί μαθητές σκοτώνονται στην κυριολεξία με
τις συμμορίες των ξένων. Για τη θέση στην καντίνα, για τη θέση στο
παγκάκι, επειδή ο Μοχάμετ είδεν την πιο ωραία του σχολείου. Ξύλο και
βρισιές ακούς καθημερινά σχεδόν σε όλα τα κυπριακά σχολεία. Οι καθηγητές
που εφημερεύουν στα μακρινά κομμάτια των αυλών κουβαλούν μαζί τους
πυροσβεστήρες και το πλήκτρο ένα του τηλεφώνου τους το έχουν κανονισμένο
να πιάνει απευθείας τη γραμματεία ή τον βοηθό διευθυντή.
Μόνο οι τρελοί θέλουν να γίνουν βοηθοί διευθυντές. Και όμως,
γίνονται γιατί δεν ξέρουν από την αρχή τι τους περιμένει για 200 ευρώ
έξτρα. Η αύξηση πάει και στη σύνταξη και με αυτή τη σκέψη απαλύνουν την
αμφιβολία. Οι βοηθοί διευθυντές του κυπριακού σχολείου είναι η πιο
λυπημένη κατηγορία του κυπριακού σχολείου. Εννοείται οι καθαρίστριες έν'
πολλά πιο χαρούμενες, αν και πολλές φορές σκουπίζουν αίματα...
Η εκπαίδευσή μας απέτυχε παταγωδώς να φαντάζει πολυπολιτισμική.
Και η λέξη η ίδια είναι δύσκολο να ειπωθεί, πόσω μάλλον να εφαρμοστεί.
Με κάποιο όραμα τέλος πάντων. Ο άνθρωπος υποτίθεται μπορεί να έχει πολλά
οράματα.
Να τους πάρεις σπίτι σου, γράφει ο παπάς της Άντριας στον
κουμπάρο του. Κάμνει τζιαι βιτεούθκια με τις χιτλερικές απόψεις του πας
στο βουνό την πρώτη Κυριακή της φάσσας. Τα like πουκάτω, απίστευτα
πολλά. Η κόρη του πάει πρώτη γυμνασίου. Ευαίσθητη κορούα, μάλλον επήρεν
που την μάμα της την ταλαιπωρημένη, κάποιοι λαλούν τζιαι δαρμένη.
Το Υπουργείο Παιδείας της Κύπρου επεξεργάζεται σχέδιο αποτροπής
των εκτρόπων της πρώτης μέρας. Ύστερα θα έχουμε τα έκτροπα των γιορτών,
των Χριστουγέννων, του Πάσχα, της αποφοίτησης. Ο κύριος Πάνος πάει στο
σχολείο με έναν κάτσαρον. Του το χτέρνουν κάθε μήνα. Πέρσι, του
ζωγράφισαν έναν αγκυλωτό σταυρό. Πολλά θρανία και τοίχοι τον έχουν πάνω
τους. Δεν είμαι ρατσιστής, αλλά νομίζω τα πιο πάνω είναι αληθινά, έννεν;
Και φουντώνουν οι μορφές και τα είδη της κυπριακής παράνοιας. Αυτής της
τόσο καθαρής παράνοιας. Μέσα της καμιά ξένη ευρωπαϊκή ιδέα δεν χωρά.
Κανένας ειδικός δεν θα κατανοήσει πραγματικά το περίεργο φαινόμενο ο
πρόσφυγας να δέρνει έναν άλλο πρόσφυγα. Και για να γλυτώσουμε όπως τον
αλουπό, μόλις τα βρούμε δύσκολα, συγκαλούμε Εθνικό Συμβούλιο. Η νέα
στρατηγική έρχεται. Όπως εκείνη η ευρωπαϊκή προσωπικότητα kinder
έκπληξη.
Η Κύπρος χρωστά την ευμάρειά της σε ένα μεγάλο βαθμό και στη μαύρη
(αδήλωτη) εργασία – είναι χιλιάδες οι
νόμιμοι/παράτυποι/παράνομοι/αιτητές ασύλου στην Κύπρο – πώς τρέφονται,
πού ζούνε, πού δουλεύουν; Μένουν σε άθλια σπίτια-μάντρες, εφτά νομά σ’
ένα δωμά που τους νοικιάζουν Ελληνοκύπριοι, δουλεύουν για ένα κομμάτι
ψωμί, γι αυτό και παραμένει ανταγωνιστική η κυπριακή οικονομία
(ανταγωνιστικό τουριστικό προϊόν κλπ). Δεν θα δει κανείς πολλούς
Κύπριους στα χωράφια να μαζεύουν φρούτα και λαχανικά (εκτός κι αν είναι
οι ιδιοκτήτες της γης), να καθαρίζουν σπίτια, γραφεία, καταστήματα,
πολυκατοικίες, να φροντίζουν ηλικιωμένους, να πλένουν πιάτα και να
καθαρίζουν πατάτες στις κουζίνες των πάμπολλων εστιατορίων, καφέ,
φούρνων, ξενοδοχείων της τουριστικής Κύπρου, να παραδίδουν καφέ και
τυρόπιττα και ότι άλλο επιθυμεί ο πελάτης, μέσα στη βροχή και τον
λάλλαρο (λιοπύρι) της Κύπρου. Για όλες αυτές τις δουλειές -και για άλλες
όπως κουτσοδούλια, στις οικοδομές και άλλες δύσκολες χειρωνακτικές
εργασίες, καθώς και για ευκολότερες όπως να βγάζουν το σκύλο βόλτα-
υπάρχουν εδώ και χρόνια οι «μαυρούες» και οι «μαύροι», οι «yes Madam»
και οι «yes Sir», δηλαδή τα φθηνά έως πάμφθηνα εργατικά χέρια -νόμιμα
και παράτυπα/παράνομα- οι άνθρωποι από Σρι Λάνκα, Βιετνάμ, Ινδία,
Πακιστάν, παλαιότερα από Φιλιππίνες, ενώ τα τελευταία χρόνια και
Αφρικανοί από Κονγκό, Καμερούν, Νιγηρία, αλλά και από Βουλγαρία,
Ρουμανία, Γεωργία, Ρωσία (οι φτωχοί – γιατί υπάρχουν και οι πλούσιοι
«μάστροι» πολλών Κυπρίων, ακόμη και πολιτικών). Οι ξένοι, που άμα είναι
ποδοσφαιριστές τους δοξάζουν όλοι αυτοί οι χούλιγκαν, ακροδεξιά
στοιχεία, κουκουλοφόροι, αλλά άμα είναι πρόσφυγες από τη Συρία και
μετανάστες του μικρομεροκάματου, τους σπάζουν στο ξύλο και τους διαλύουν
το βιός τους. Και άμα είναι επενδυτές, ειδικά προ των κυρώσεων των ΗΠΑ
και της Βρετανίας, τους κάνουν ακόμη και τεμενάδες, και ο κοσμάκης και
οι της ελίτ, οι ελιτάριοι της επιχειρηματικής, πολιτικής, εκκλησιαστικής
ζωής της νήσου των αγίων.
Το περασμένο Κυριακοδεύτερο το πογκρόμ αλά κυπριακά ξεκίνησε από τη Χλώρακα,
ένα μικρό χωριό της Πάφου που είναι διάσημο στο νησί για τα μεγάλα
αγγούρια του (δεν κάνω πλάκα, ισχύει). Μπήκαν σε καταστήματα και σπίτια
Σύρων προσφύγων -υπάρχουν μαρτυρίες ότι τα είχαν σημαδεύσει νωρίτερα με
μπλε μπογιά για να ξεχωρίζουν- και τους τα έκαναν καλοκαιρινά (σε αυτή
την κοινότητα, οι αλλοδαποί είναι κυρίως Σύροι). Κατατρομοκράτησαν
φιλήσυχες οικογένειες, άντρες και γυναίκες και παιδιά. Την Παρασκευή το βράδυ,
ο ακροδεξιοχουλιγκανοκουκουλοφόρος θίασος μεταφέρθηκε στη Λεμεσό που
πετά (φράση που χρησιμοποίησε ο Νίκος Αναστασιάδης όταν ήταν Πρόεδρος
της Δημοκρατίας και πιεζόταν για την αποτυχία του στο Κυπριακό), στο
Μόλο (επίχωση), το στολίδι της πόλης, το παραλιακό μέτωπο. Χειρότερα
εκεί τα πράγματα. Έδειραν κόσμο, έσπασαν καταστήματα, έβαλαν φωτιές σε
κάποια καταστήματα και κάδους απορριμμάτων, έκαναν ζημιές σε αυτοκίνητα.
Την ερχόμενη Τετάρτη ανακοίνωσαν ότι θα πάνε στο προεδρικό, στην
πρωτεύουσα, στη Λευκωσία. Όλα αυτά ανακοινώνονται, προαναγγέλλονται, στα
μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Τι έκανε η Αστυνομία; Εκ των προτέρων τίποτε
το ιδιαίτερο. Είχε σχέδιο λέει – εκ του αποτελέσματος, παταγώδης η
αποτυχία. Γιατί η Αστυνομία παρακολουθεί περίπου αμήχανη τα πογκρόμ στην
Κύπρο; Κάποιοι, λένε, ότι επειδή τα διαχρονικά ρουσφέτια και η
αναξιοκρατία μάζεψαν αρκετή ανικανότητα στην ηγεσία του Σώματος, άλλοι
υποστηρίζουν ότι πολλά μέλη της Αστυνομίας κρύβουν μέσα τους ένα μικρό
ξενοφοβικό άρα δεν υπάρχει ζήλος για επιτέλεση του συγκεκριμένου
καθήκοντος, οι κακοπληρωμένοι απλοί αστυνομικοί γιατί να τα βάλουν με τα
άγρια θηρία - πολλά από αυτά γνωστοί τους (μικρό νησί και μοιρασμένο,
όλοι γνωρίζονται μεταξύ τους) και άλλα από αυτά μαστουρωμένα και
εξοπλισμένα με λοστούς, μαχαίρια κλπ (φοβούνται και οι αστυνομικοί,
έχουν οικογένειες). Παραιτήθηκε κανείς υπουργός, αρχηγός; Μέχρι στιγμής
δεν έγινε τίποτε τέτοιο γνωστό, ούτε καν εάν τυπικά έστω υπέβαλαν την
παραίτησή τους στον Πρόεδρο κι αυτός δεν την έκανε αποδεκτή.
Η Κύπρος που έχει άλλη μία Κύπρο μετανάστες στο εξωτερικό (Βρετανία,
Αυστραλία, Καναδά, έφαγαν πολλοί Κύπριοι ψωμί στις Αραπιές) και χιλιάδες
εκτοπισμένους εδώ και μισό αιώνα λόγω Κυπριακού, πώς κατάντησε έτσι;
Ακροδεξιά στοιχεία (και χούλιγκαν) ήταν τα δεκανίκια της Δεξιάς του
Αναστασιάδη που τους ανέβασαν δυο φορές στην εξουσία/Προεδρία του
κράτους, και τους έδιναν πολύτιμες ψήφους στη Βουλή για να περνούν τις
πολιτικές τους (στην Κύπρο κανένα κόμμα δεν έχει πλειοψηφία) – οι
χούλιγκαν είναι τα αππωμένα (κακομαθημένα) των μεγάλων κομμάτων, οι
χρήσιμοι ηλίθιοι κομματαρχών και πολιτευτών και ποδοσφαιρικών βαρώνων
και παραγόντων. Σημειώνεται ότι είναι και με τις ψήφους της ακροδεξιάς
που εκλέγηκε η νυν πρόεδρος της Βουλής, η οποία έγινε πριν λίγους μήνες
και πρόεδρος του Δημοκρατικού Συναγερμού (ΔΗΣΥ), του κόμματος του
Αναστασιάδη που κυβερνούσε δέκα χρόνια. Ο τελευταίος υπουργός Εσωτερικών
του Αναστασιάδη αντιμετώπισε το Μεταναστευτικό/Προσφυγικό
με ακροδεξιά ρητορική, λαϊκισμό, προχειρότητα, τσαπατσουλιά.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα τής πολιτικής σκέψης του ανδρός, το ότι λίγο
πριν τις τελευταίες προεδρικές εκλογές, φύτεψε ένα κομμάτι
συρματόπλεγμα, παράλληλα με το συρματόπλεγμα του Αττίλα, για να κόψει
δήθεν τις μεταναστευτικές ροές από τα κατεχόμενα, εγκλωβίζοντας ανάμεσα
στα δυο συρματοπλέγματα Ελληνοκύπριους οικογενειάρχες (σπίτια, μόνιμες
κατοικίες) και Ελληνοκύπριους αγρότες (καλλιεργήσιμη γη). Οι
μεταναστευτικές ροές από τα κατεχόμενα μετακόμισαν λίγο πιο κάτω, εκεί
που τέλειωνε το συρματόπλεγμα του υπουργού και ξανάρχιζαν τα χιλιόμετρα
τής αφύλακτης γραμμής καταπαύσεως τού πυρός. Έκανε και είπε και διάφορα άλλα, που ήταν νερό στο μύλο του ρατσισμού και της ξενοφοβίας.
Υ.Γ. Στην κύρια φωτογραφία ο νεαρός Σαμίρ από το Κουβέιτ, ο
οποίος ήρθε διακοπές μια εβδομάδα στην Κύπρο μαζί με τρεις φίλους τους.
Τις έφαγε κι αυτός γιατί ήταν μελαχρινός (τόσο όσο και πολλοί
Ελληνοκύπριοι) και βρέθηκε τη λάθος στιγμή στο λάθος σημείο. Ήταν σε
εστιατόριο στο Μόλο της Λεμεσού, την ώρα του προγκρόμ.
Για την άνοδο της Ακροδεξιάς και τις προεκτάσεις που έχει ο
εκφασισμός σε κάθε κοινωνία τα είπαμε πολλές φορές. Κάποιοι ακούνε και
καταλαβαίνουν καλά τι γίνεται, κάποιοι ακούνε και δεν καταλαβαίνουν και
αν υπολογίσουμε από σχόλια που διαβάζουμε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης,
κάποιοι πλέον ούτε που θέλουν να ακούσουν.
Στο σημείο που φτάσαμε ο καθένας από εμάς ξεχωριστά ας αναλάβει τις
ευθύνες του για όσα έκανε ή δεν έκανε για να αποτρέψει τον φασισμό. Για
όσες φορές βολικά σιώπησε γιατί ένιωθε πως δεν τον αφορά και κυρίως για
όσες φορές θώπευσε τον φασισμό με ωραίες λέξεις και επιτηδευμένο
περιτύλιγμα. Τα ναι μεν αλλά, οι υποσημειώσεις και οι παρενθέσεις, όταν
μιλάμε για ανθρώπινα δικαιώματα, δεν έχουν χώρο σε μία κοινωνία που
θέλει να χαρακτηρίζεται ανθρώπινη. Στο σημείο που φτάσαμε λοιπόν τα
πράγματα πρέπει να λέγονται με το όνομά τους. Ο ρατσισμός ως ρατσισμός, η
ξενοφοβία ως τέτοια και ο φασισμός, φασισμός. Η Ακροδεξιά είναι βολική
για το πολιτικό σύστημα για να αποσείσει τις ευθύνες που έχει για την
ανεπάρκεια λύσεων και να παρουσιάσει ως τον εχθρό και τη ρίζα όλων των
κακών, το ξένο, το διαφορετικό. Γι’ αυτό τον λόγο για χρόνια θωπεύεται
και καλλιεργείται από τους υπόλοιπους χώρους. Οι μασκοφόροι της Λεμεσού
δεν ήταν λοιπόν μία ομάδα τραμπούκων χούλιγκαν, αλλά πρόσωπα με ξεκάθαρο
ιδεολογικό προσανατολισμό, που ήξεραν πολύ καλά τι έκαναν και ποιους
στόχευαν. Η ανεπάρκεια της Πολιτείας γύρω από τα όσα εκτυλίχθηκαν τις
τελευταίες μέρες είναι από μόνη της ανησυχητική. Για όσα σημειώθηκαν
πρώτα στη Χλώρακα και έπειτα στη Λεμεσό υπάρχουν και πολιτικές ευθύνες
που θα πρέπει να αναλάβουν όσοι υποβάθμισαν τον κίνδυνο αλλά και όσοι
βολικά καλλιέργησαν τη ρατσιστική ρητορική στη δημόσια σφαίρα.
Σε ένα σοβαρό κράτος, υπάρχει η νομιμότητα, υπάρχουν διεθνείς
συμβάσεις που διέπουν το προσφυγικό. Αυτές τις συμβάσεις τις έχει
υπογράψει η χώρα μας και δεν πρέπει να αγνοεί ότι ο κάθε πρόσφυγας έχει
δικαιώματα που πρέπει να τυγχάνουν σεβασμού. Μας σόκαρε, η ευκολία με
την οποία ο Μαρίνος Σιζόπουλος άφηνε δημοσίως να εννοηθεί πως κάποιοι
δεν δικαιούνται τη διασφάλιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους, προφανώς
είτε γιατί είναι ξένοι είτε γιατί παράτυπα βρέθηκαν στον τόπο μας. Όμως
όλη αυτή η ρητορική δεν εμφανίστηκε σήμερα. Είχε ξεκινήσει πολύ καιρό
πριν, όταν η ίδια η Πολιτεία μέσω δηλώσεών της, διά του αφηγήματός της
και των υπονοιών της παρουσίαζε κάθε ξένο ως εγκληματικό στοιχείο,
εντεταλμένο της Άγκυρας, ακόμα και τρομοκράτη. Τον Μάιο του 2020, ο τότε
υπουργός Εσωτερικών Νίκος Νουρής αποκάλυπτε από την τηλεόραση ότι 17
τρομοκράτες του Isis βρίσκονται στη Μενόγεια. Αντί να παραιτηθεί για τα
όσα ψευδώς έλεγε δημοσίως, προκαλώντας τον πανικό σε πολίτες, συνέχιζε
ακάθεκτος, χαρακτηρίζοντας το μεταναστευτικό ως τον τρίτο Αττίλα που
είναι «ο πιο επικίνδυνος» και προειδοποιούσε για γκετοποίηση της παλιάς
Λευκωσίας όπου φατρίες εκκολάπτονταν στην περιοχή. Δήλωση την οποία
ουδέποτε επιβεβαίωσε στην «Κ» η Αστυνομία. Την ανεπάρκεια μιας
κυβέρνησης να χειριστεί ψύχραιμα και με συγκεκριμένες πολιτικές το
μεταναστευτικό την κάλυπτε με βαρύγδουπες δηλώσεις που παρουσίαζαν τον
«ξένο» ως τον κύριο εχθρό για όσα κακώς συμβαίνουν στον τόπο. Και
φρόντισε αυτή η κυβέρνηση να οδηγήσει άτομα σε Κέντρα Φιλοξενίας όπως
στο Πουρνάρα, για να ζουν σε συνθήκες εξαθλίωσης. Αγνόησε ακόμη και όσα
ποινικά θα έπρεπε να βαραίνουν ιδιοκτήτες συγκροτημάτων που
εκμεταλλεύονταν τους ξένους για να πλουτίσουν. Για όσα θλιβερά
συνέβαιναν για παράδειγμα στο περιβόητο κτίριο St. Nicolas στη Χλώρακα
και βολικά για καιρό αγνόησαν. Όμως η κανονικοποίηση του ρατσισμού δεν
βαραίνει μόνο την κυβέρνηση. Πολλοί ήταν εκείνοι που φρόντισαν να
εκμεταλλευθούν την οργή του κόσμου. Από τους βουλευτές του ΔΗΚΟ Μυλωνά,
Κουλία, Σαββίδη που συμπλέουν συχνά στη Βουλή με το ΕΛΑΜ αλλά και νέα
πρόσωπα όπως ο Μάριος Πελεκάνος, ο οποίος με τη ρητορική του για
«απελάσεις τώρα» και «παραμύθι ενσωμάτωσης» κατάφερε να βρίσκεται πλέον
στην ηγεσία του μεγαλύτερου κόμματος. Του κόμματος που κυβερνούσε δέκα
χρόνια και όφειλε να βρει λύσεις διαχείρισης του μεταναστευτικού. Ένα
κόμμα που ως αντάλλαγμα για το γεγονός ότι το ΕΛΑΜ τους στήριξε για να
εκλεγεί στην Προεδρία της Βουλής η Αννίτα Δημητρίου όχι μόνο τους έδωσε
μία ad hoc επιτροπή για το δημογραφικό πρόβλημα, το οποίο ξερνά σχεδόν
κάθε βδομάδα fake news και παραπληροφόρηση αλλά φρόντισε να
κανονικοποιήσει τη ρητορική τους. Δυστυχώς, κάποιοι βουτώντας στα
λασπόνερα θεώρησαν πως μπορούν να έχουν πολιτικό όφελος. Σήμερα βεβαίως
θερίζουμε τα μαχαίρια από τις θύελλες που έσπειραν. Κανονικοποιώντας όχι
μόνο τον ρατσισμό, αλλά και τη βία στη συνείδηση της κοινωνίας.
