Ειπώθηκαν πολλά και μπορούν να ειπωθούν και να γραφτούν μυριάδες άλλα. Αλήθειες ή λόγια διογκωμένα από το συναίσθημα και την αναπόληση μιας άλλης εποχής. Σε μια υποσημείωση όμως, κρύβεται μια πανανθρώπινη αλήθεια.
Στο τέλος της ζωής του ο άνθρωπος θέλει να επιστρέψει στο σημείο από όπου ξεκίνησε. Σαν ένα κομμάτι που μετακινήθηκε από το παζλ της εικόνας του κόσμου και επιστρέφει πίσω στην θέση του. Σαν ένας κύκλος που κλείνει ομαλά.
Ο Μίκης Θεοδωράκης πέθανε στα 96 του χρόνια έχοντας διανύσει μια τεράστια πορεία. Έχοντας βιώσει πάμπολλες εμπειρίες κι έχοντας περιπλανηθεί σε τόπους και ιδέες. Ωστόσο, ένα χρόνο πριν πεθάνει ένοιωσε την ανάγκη να απευθυνθεί στο γενικό γραμματέα του ΚΚΕ και να τον ενημερώσει γραπτώς: «Τώρα στο τέλος της ζωής μου, την ώρα των απολογισμών, σβήνουν απ’ το μυαλό μου οι λεπτομέρειες και μένουν τα “Μεγάλα Μεγέθη”. Έτσι βλέπω ότι τα πιο κρίσιμα, τα δυνατά και τα ώριμα χρόνια μου τα πέρασα κάτω από τη σημαία του ΚΚΕ. Για το λόγο αυτό θέλω να αφήσω αυτόν τον κόσμο σαν κομουνιστής». Και να ταφεί στην Κρήτη, στον τόπο του πατέρα του, όπου είναι θαμμένοι οι γονιοί του.
Έχει σημασία που θα ταφεί κάποιος; Το ανδρών επιφανών πάσα γη τάφος του Θουκιδίδη, δεν ήταν παρά παρηγοριά σε όσους δεν θα έθαβαν ποτέ τους νεκρούς τους που χάθηκαν στα πεδία των μαχών, μακριά από τον τόπο τους. Ο άνθρωπος, ιδανικά, αν έχει επιλογή, έστω κι αν θα είναι απών, έστω κι θα είναι πια άψυχο σώμα και κάποτε χώμα, επιθυμεί να σμίξει ξανά με το χώμα που ένοιωσε οικείο.
Πέρα από το προφανές, της πολιτικής ταυτότητας, της ιδεολογίας, την οποία θέλησε να ξεκαθαρίσει μην παρερμηνευτεί λόγω θέσεων που κατά καιρούς πήρε, ο Θεοδωράκης μας δείχνει τον πόθο του ανθρώπου να επιστρέψει στην μήτρα, στον τόπο του. Κι η υποσημείωση αυτή, η τελευταία και πιο μικρή λεπτομέρεια σε ένα πλούσιο βίο και μια λαμπρή δημιουργική πορεία, οδηγεί σε «άσχετους» συνειρμούς.
Στον ανείπωτο πόνο των δεκάδων χιλιάδων προσφύγων που δεν μπορούν να επιστρέψουν ούτε ως χώμα στον τόπο που γεννήθηκαν. Τελευταία υπόμνηση σε μια αγγελία με την πληροφορία «…τέως από…» και μετά, πάσα γη τάφος. Ίσως μια χούφτα χώμα μόνο από τον τόπο τους. Γιατί εν τέλει, μάλλον, έχει σημασία. Αλλιώς ο κύκλος μένει ανοικτός.
Πηγή: https://www.philenews.com/f-me-apopsi/arthra-apo-f/article/1283441/otan-o-kyklos-kleinei