Δυνατά συναισθήματα, μεγάλη συγκίνηση και πολύτιμα διδάγματα ζωής για το «σήμερα» προσέφερε η εκδήλωση που έγινε το βράδυ του Σαββάτου στη Νίκαια προς τιμήν του αγωνιστή κομμουνιστή εκπαιδευτικού Γιάννη Βαγενά. Την εκδήλωση διοργάνωσαν η Τομεακή Οργάνωση Εκπαιδευτικών της ΚΟ Αττικής του ΚΚΕ και οι Οργανώσεις Νίκαιας του Κόμματος στο 9ο Δημοτικό Σχολείο Νίκαιας, εκεί όπου πριν 50 χρόνια ο Γιάννης Βαγενάς ήταν τότε δάσκαλος και έκανε μια ιστορική απεργία πείνας.
Προς τιμήν του, το βράδυ του Σαββάτου αναρτήθηκε τιμητική πλακέτα έξω από το σχολείο για «να θυμούνται οι παλιοί και να μαθαίνουν οι νεότεροι», τα αποκαλυπτήρια της οποίας έκανε ο πρώην δήμαρχος Νίκαιας Στέλιος Μπενετάτος, που επί δημαρχίας του ο Γιάννης Βαγενάς είχε διατελέσει αντιδήμαρχος Παιδείας.
Την εκδήλωση αγκάλιασε ο σύλλογος διδασκόντων του σχολείου και η διευθύντρια Αθηνά Ποτόγλου, που είχε και ουσιαστική συμβολή στην πραγματοποίησή της. Παραβρέθηκε πλήθος κόσμου και μεταξύ άλλων ο δήμαρχος Νίκαιας Κώστας Μαραγκάκης καθώς και η αντιδήμαρχος Παιδείας Αφροδίτη Μάλαμα, ο επικεφαλής της «Λαϊκής Συσπείρωσης» στη Νίκαια Παναγιώτης Κατηφές, ο πρόεδρος της ΔΟΕ Σπύρος Μαρίνης, οι βουλευτές και μέλη της ΚΕ του ΚΚΕ Νίκος Αμπατιέλος και Διαμάντω Μανωλάκου, ο Δημήτρης Γόντικας, μέλος της ΚΕ και Γραμματέας του ΚΣ της ΚΝΕ την περίοδο της ιστορικής απεργίας πείνας του Γιάννη Βαγενά που η Οργάνωση είχε συμβάλει στην περιφρούρηση του, αλλά και ο γιος του Γιάννη Βαγενά Ελισσαίος, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ καθώς και πολλά άλλα μέλη της οικογένειάς του.
Η εκδήλωση άνοιξε με ένα σύντομο βίντεο που περιέγραψε την ιστορική απεργία πείνας, τον αγώνα του Γιάννη Βαγενά για την αποχουντοποίηση της εκπαίδευσης και την αγωνιστική, αγέρωχη στάση του για τα ζητήματα της εκπαίδευσης και γενικότερα.
Ακολούθησε η κεντρική ομιλία από τον Κυριάκο Ιωαννίδη, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και υπεύθυνο του Τμήματος Παιδείας και Έρευνας της ΚΕ, ενώ έγιναν παρεμβάσεις από τη Μαρία Μαργιόλα, εκπαιδευτικό, αντιπρόεδρο του Συλλόγου Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Νίκαιας και την Ξένια Βαγενά, εγγονή του Γιάννη Βαγενά, που είναι επίσης δασκάλα και μάλιστα μια από τους χιλιάδες νεοδιόριστους που διώκονται για τη στάση τους απέναντι στην αντιεκπαιδευτική αξιολόγηση.
Το χρονικό της ιστορικής απεργίας πείνας
«Σήμερα τιμάμε και θυμόμαστε έναν δάσκαλο που δεν αρκέστηκε να διδάσκει τη γραμματική και την αριθμητική. Θυμόμαστε τον δάσκαλο που δίδαξε αξιοπρέπεια. Ανυποταγή. Τον δάσκαλο Γιάννη Βαγενά, που το καλοκαίρι του 1975, εδώ σε αυτό το σχολείο, το 19ο Δημοτικό Σχολείο Νίκαιας τότε, έκανε την πείνα του μάθημα ελευθερίας για χιλιάδες ανθρώπους, μικρούς και μεγάλους. Που ύψωσε το ανάστημά του απέναντι στα απομεινάρια της χούντας μέσα στην εκπαίδευση και απέδειξε ότι η παιδεία του λαού δεν μπορούσε να συμβιβαστεί με τα κατάλοιπα της δικτατορίας και του αντικομμουνισμού, όπως και σήμερα δεν χωράει στα δεσμά της δικτατορίας του κεφαλαίου, όποια μορφή κι αν έχει αυτή», είπε στην αρχή της ομιλίας του ο Κυριάκος Ιωαννίδης και περιέγραψε το ιστορικό της απεργίας πείνας:
«Ηταν μόλις ένα χρόνο μετά την πτώση της δικτατορίας. Ο λαός μας, η νεολαία μας, ο κόσμος της εκπαίδευσης, προσπαθούσαν να σταθούν στα πόδια τους. Ομως πίσω από τη βιτρίνα της "δημοκρατικής ομαλότητας", οι μηχανισμοί της επταετίας συνέχιζαν να δρουν και στους χώρους της εκπαίδευσης, του στρατού, της διοίκησης. Δηλαδή στον πυρήνα του αστικού κράτους και βασικών του μηχανισμών που αφορούν και την καταστολή αλλά και την ιδεολογική χειραγώγηση.
Οι επιθεωρητές, οι διευθυντές, οι γραφειοκράτες που υμνούσαν το καθεστώς των συνταγματαρχών, παρέμεναν ακόμα στις θέσεις τους, ασκώντας τρομοκρατία σε δασκάλους και καθηγητές. Συνθήκες, που πραγματικά, ο δάσκαλος δεν τολμούσε να αντιταχθεί στη "δικτατορία των επιθεωρητών" (αφού από μια μολυβιά τους εξαρτιόταν η βαθμολογική και μισθολογική του εξέλιξη-ακόμα και η παραμονή του στην εκπαίδευση.
Σ' αυτό το περιβάλλον, ο δάσκαλος Γιάννης Βαγενάς, συνδικαλιστής, στέλεχος της Διδασκαλικής Ανανεωτικής Συνδικαλιστικής Κίνησης (ΔΑΣΚ), βρέθηκε στο στόχαστρο. Ηταν ένας από εκείνους που δεν συμβιβάζονταν, που έβαζαν πάνω απ' όλα τη συνείδησή τους και την ευθύνη απέναντι στα παιδιά του λαού.
Οταν, λίγους μήνες πριν, στην πρώτη επέτειο του Πολυτεχνείου, αρνήθηκε να κάνει μάθημα και τίμησε την εξέγερση των φοιτητών, το υπουργείο Παιδείας του κράτησε δύο μεροκάματα. Ηταν το προμήνυμα ότι το "κράτος της συνέχειας" δεν είχε αλλάξει ρότα.
Η ιστορία αρχίζει στο 19ο Δημοτικό Σχολείο Νίκαιας. Εκεί εμφανίστηκε ένας "επιθεωρητής" με βαρύ παρελθόν: ο Ευάγγελος Τσιατάς, γνωστός στην ορεινή Γορτυνία με το παρατσούκλι "Μπινόκλης". Πρώην μέλος της αντικομμουνιστικής οργάνωσης "Χ" του Γρίβα, βασανιστής αγωνιστών της Αντίστασης, άνθρωπος που η χούντα προήγαγε "αριστίνδην" για τις υπηρεσίες του στην "πατρίδα".
Ηρθε στο σχολείο για να "εξετάσει" τον δάσκαλο Βαγενά. Ομως όλοι ήξεραν πως δεν ήρθε να επιθεωρήσει, αλλά να ταπεινώσει, να συντρίψει έναν δάσκαλο που απαιτούσε την αποχουντοποίηση της παιδείας. (…)
Ο Γιάννης Βαγενάς, σε δημόσια δήλωσή του, θα πει καθαρά: "Με διώκουν γιατί είμαι συνδικαλιστής. Γιατί δε σκύβω το κεφάλι, γιατί αγωνίζομαι για την κάθαρση στην Παιδεία".
Πράγματι, ο Βαγενάς ήταν από εκείνους τους δασκάλους που σήκωσαν τη σημαία της ανανέωσης και του εκδημοκρατισμού μέσα στη ΔΟΕ. Αγωνίστηκε να φύγουν οι χουντικοί επιθεωρητές, να αποκτήσει η εκπαίδευση λαϊκό προσανατολισμό.
Απέναντί του στάθηκε ένας ολόκληρος μηχανισμός: το υπουργείο Παιδείας, με επικεφαλής τον Δουγαλή, παλιό γενικό επιθεωρητή της χούντας. Το αποτέλεσμα ήταν να τεθεί σε διαθεσιμότητα με συνοπτικές διαδικασίες.
Στο προαύλιο του σχολείου στήνεται μια πρόχειρη τέντα ανάμεσα σε δύο μουριές.
Κάτω απ' τη σκιά της, καθισμένος σε ένα ξύλινο σκαμνάκι, ο δάσκαλος αρχίζει την απεργία πείνας.
Λαϊκό πανηγύρι αξιοπρέπειας
Η εικόνα αυτή θα μείνει στην ιστορία: ο δάσκαλος, μόνος του, απέναντι σε ένα ολόκληρο κράτος.
Όμως δεν έμεινε μόνος.
Οι μαθητές του, οι γονείς, οι οικοδόμοι, οι εργάτες της γειτονιάς, οι άνθρωποι της Κοκκινιάς, στάθηκαν γύρω του σαν ασπίδα.
Τα παιδιά ζωγράφισαν πανό και πλακάτ με το σύνθημα: "Θέλουμε το δάσκαλό μας!"
Γονείς και κάτοικοι έστησαν λαϊκές φρουρές. Οι γυναίκες της γειτονιάς φώναζαν στους χωροφύλακες: "Αν τολμάτε, χτυπήστε εμάς και τα παιδιά μας!"
Δεν προκαλεί εντύπωση αυτή η στήριξη της γειτονιάς.
Σε ντοκιμαντέρ για την απεργία πείνας του συντρόφου Γιάννη Βαγενά, ακούγεται μια μητέρα να λέει χαρακτηριστικά στον δημοσιογράφο: "Μην με βγάλεις να φαίνομαι αλλά την αλήθεια θα την πω. Ο κύριος Γιάννης μετά το τέλος του σχολείου έκανε μαθήματα στα φτωχά παιδιά που δεν καταλάβαιναν. Γι' αυτό είμαστε μαζί του".
Είχε λοιπόν κερδίσει τη γειτονιά ο σύντροφος Γιάννης. Με απλά λόγια; Είχε κερδίσει τον λαό με το σύνολο της παιδαγωγικής του αντίληψης και στάσης. (...)
Η απεργία πείνας του Βαγενά έγινε λαϊκό πανηγύρι αξιοπρέπειας. Κατέδειξε τη σημασία του να αναλαμβάνουν πρωτοβουλία οι λαϊκές δυνάμεις για ό,τι τους καίει. Τη σημασία παντού, στη δουλειά, στη γειτονιά, να χτίζονται δεσμοί αγώνα και αλληλεγγύης. (...)
Η υπόθεση ξεφεύγει πια από τα στενά όρια ενός σχολείου. Η ΔΟΕ παίρνει θέση, στηρίζει τον απεργό και ζητά την άμεση ανάκληση της διαθεσιμότητας. Δύο ακόμη δάσκαλοι, ο Αντώνης Φεστερίδης και ο Τηλέμαχος Αγγελόπουλος, κατεβαίνουν σε απεργία πείνας στη Σαλαμίνα.
Το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας αναλαμβάνει κοινοβουλευτική πρωτοβουλία. Οι βουλευτές Δημήτρης Γόντικας και Κώστας Κάππος φέρνουν επερώτηση στη Βουλή, απαιτώντας την απομάκρυνση των χουντικών επιθεωρητών και την αποκατάσταση του δασκάλου.
Η απάντηση του υπουργού Παιδείας Ζέπου ήταν χαρακτηριστική: "Υπέρτατον χρέος του σχολείου είναι να προστατεύσει την παιδική ηλικία από πράξεις αυτοδικίας..."
Αντί να τιμωρηθούν οι χουντικοί, στοχοποιούνταν οι δάσκαλοι του λαού. Αυτό το ψευδές "παιδαγωγικό" επιχείρημα - ότι οι δάσκαλοι που αντιστέκονται "πολιτικοποιούν" τους μαθητές - χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα από όσους θέλουν τον εκπαιδευτικό υποταγμένο, απονευρωμένο, ταξικά ουδέτερο.
Μέρα με τη μέρα, η Νίκαια μετατράπηκε σε λαϊκό σχολείο πάλης για τα δημοκρατικά δικαιώματα. Το προαύλιο του 19ου Δημοτικού γέμιζε με εργάτες, μαθητές, φοιτητές, καλλιτέχνες. Ο Γιάννης Ρίτσος στέλνει μήνυμα: "Σας σφίγγω το χέρι. Ελληνες, προχωρείτε"! Ο ίδιος ο Χαρίλαος Φλωράκης επισκέπτεται τον Βαγενά, του δίνει το χέρι και δηλώνει: "Στον ηρωικό αγώνα των δασκάλων εκφράζεται η απόφαση του λαού μας να επιβάλει την αποχουντοποίηση της παιδείας".
Σε εκείνη τη συνάντηση όμως γίνεται και κάτι άλλο. Ο Χαρίλαος Φλωράκης ενημερώνεται για το ενδεχόμενο χτυπήματος της απεργίας πείνας. Και έτσι παίρνεται η απόφαση για την περιφρούρησή της από τις δυνάμεις του ΚΚΕ και της ΚΝΕ.
Η απεργία πείνας κρατά εννέα ημέρες. Οι προκλήσεις δεν λείπουν: φιλοκυβερνητικοί τραμπούκοι απειλούν, η αστυνομία περικυκλώνει την περιοχή, κυκλοφορούν φήμες για βίαιη μεταφορά του απεργού στο νοσοκομείο. Μα ο λαός της Κοκκινιάς περιφρουρεί τη σκηνή του Βαγενά σαν ιερό τόπο.
Η υπόθεση έχει γίνει πια υπόθεση όλου του λαού.
Ο δάσκαλος δεν μπορεί να είναι ουδέτερος μπροστά στην αδικία
Την ένατη μέρα, το υπουργείο Παιδείας ανακοινώνει ότι ο δάσκαλος Βαγενάς "επαναφέρεται στην προηγούμενη υπηρεσιακή του κατάσταση". Ηταν μια λαϊκή νίκη.
Οταν η είδηση έφτασε στη Νίκαια, ξέσπασε πανηγυρισμός. Οι μαθητές φώναζαν ρυθμικά: "Κερδίσαμε τον δάσκαλό μας"! Ο λαός, οι δάσκαλοι, οι εργάτες, πανηγύριζαν, γιατί είχαν δει τη δύναμή τους στην πράξη.
Ο ίδιος ο Βαγενάς, εξαντλημένος, λέει: "Ο αγώνας μου απέβλεπε στην κατοχύρωση του κύρους και της αξιοπρέπειας του δασκάλου και στην κάθαρση της Παιδείας. Εγώ γύρισα στη θέση μου, μα η χούντα μένει σε θέσεις-κλειδιά. Ο αγώνας πρέπει να συνεχιστεί".
Ο αγώνας του Βαγενά δεν ήταν απλώς συνδικαλιστικός. Ηταν πολιτικός, ταξικός, παιδαγωγικός. Ηταν η σύγκρουση ανάμεσα σε δύο κόσμους:
-
τον κόσμο της αστικής εξουσίας, που θέλει τον δάσκαλο πειθήνιο όργανο του κράτους,
-
και τον κόσμο του λαού, που θέλει τον δάσκαλο φωτεινό παράδειγμα ελευθερίας και κοινωνικής συνείδησης.
Η στάση του Βαγενά αναδεικνύει τι σημαίνει παιδαγωγικό ήθος στο περιεχόμενο της λαϊκής, ταξικής εκπαίδευσης: Ο δάσκαλος δεν μπορεί να είναι ουδέτερος μπροστά στην αδικία. Γιατί και η εκπαίδευση δεν μπορεί και δεν είναι αποκομμένη από την κοινωνική πάλη. (...)
Η υπόθεση Βαγενά δεν έκλεισε με τη δικαίωσή του. Αντίθετα, άνοιξε έναν δρόμο. Ενέπνευσε τους εκπαιδευτικούς να συνεχίσουν τον αγώνα για την κάθαρση στο υπουργείο, για την κατάργηση του χουντικού νόμου 651, για την κατοχύρωση των συνδικαλιστικών ελευθεριών.
Η Διδασκαλική Ομοσπονδία Ελλάδας, απαλλάχτηκε πια από τον έλεγχο των διορισμένων. Η ΔΑΣΚ και αργότερα οι δυνάμεις της ΕΣΑΚ, έβαλαν στο επίκεντρο τον εκδημοκρατισμό της εκπαίδευσης και τη σύνδεση του σχολείου με τις ανάγκες του λαού».
Ο Κυρ. Ιωαννίδης αναφέρθηκε ακόμα στη μετέπειτα δράση του Γιάννη Βαγενά, από τη θέση του μέλους του ΔΣ της ΔΟΕ, αλλά και του αντιδημάρχου Παιδείας του Δήμου Νίκαιας, την αντιπαράθεσή του με τη σοσιαλδημοκρατία, τις θέσεις του για την Παιδεία, συνδέοντας τα με τη σύγχρονη αντιπαράθεση στους χώρους της εκπαίδευσης.
Σημείωσε ότι και σήμερα «πίσω από τις λέξεις της "μεταρρύθμισης" και του "εκσυγχρονισμού", επιχειρείται να πειθαρχηθεί η συνείδηση του δασκάλου. Να του πουν πως δεν πρέπει να μιλά για πολιτική, πως δεν πρέπει να βλέπει τη φτώχεια, την ανεργία, τον πόλεμο, την αδικία που βιώνουν οι μαθητές του». Ενώ αναφέρθηκε και στην κρίσιμη μάχη ενάντια στην εφαρμογή της αντιπαιδαγωγικής αξιολόγησης που επιδιώκει η κυβέρνηση, λέγοντας ότι «πρόκειται για ζήτημα που αφορά την καρδιά του σχολείου. Και γι' αυτό αγγίζει ή πρέπει να αγγίζει και τους γονείς και τους μαθητές. Χτυπά ολομέτωπα τον ρόλο του εκπαιδευτικού ως παιδαγωγού. Δεν πρόκειται για αξιολόγηση αλλά για κρατικό έλεγχο πάνω στα επίδικα της αντιδραστικής πολιτικής τους. Και γι' αυτό το λόγο προχωράει μαζί με την ένταση της καταστολής», είπε και αναφέρθηκε και στις «διώξεις απέναντι στους εκπαιδευτικούς που "δεν κάθονται καλά" - και ευτυχώς δεν είναι λίγοι».
Και τόνισε ακόμα: «Η ταξική πάλη μέσα στο σχολείο δεν έπαψε ποτέ να υπάρχει. Κάθε φορά που επιχειρείται να επιβληθεί αξιολόγηση-πειθάρχηση, κάθε φορά που μειώνονται οι δαπάνες για την παιδεία, κάθε φορά που καλούνται να σιωπήσουν οι εκπαιδευτικοί μπροστά στην αδικία, το φάντασμα του "Μπινόκλη" αναδύεται ξανά. Και κάθε φορά που ένας δάσκαλος, μια σχολική κοινότητα, σηκώνει κεφάλι, ξαναζεί η μορφή του Γιάννη Βαγενά» (Διαβάστε εδώ ολόκληρη την ομιλία του).
«Αγαπημένε μου παππού… Δε φοβάμαι γιατί δεν είμαι μόνη μου. Αυτοί πρέπει να μας φοβούνται»
Από καρδιάς μίλησε για τον αγωνιστή δάσκαλο η Μαρία Μαργιόλα, σημειώνοντας ότι: «Ο Βαγενάς ήταν αυτός που σε πολλούς από εμάς πέρασε το μήνυμα ότι, γίναμε δάσκαλοι γιατί χρέος μας είναι να αλλάξουμε το κόσμο.
Ο Βαγενάς ήταν αυτός που κατάφερε να μας ψηλώσει, μας έκανε να σταθούμε στο μπόι μας, μαθαίνοντας με με τα λόγια του, το βαθύτερο νόημα της ζωής.
Σε κάποιους αυτό μπορεί να ακούγεται υπερβολικό και φορτισμένο συναισθηματικά. Αλλά αυτή είναι η αλήθεια.
Όταν μας έβλεπε εμάς τις γυναίκες μας έλεγε “καπετάνισσες πως πάει το κίνημα;”, γιατί το νοιάξιμο του ήταν η οργάνωση του αγώνα
Σε γέμιζε αισιοδοξία αλλά και ευθύνες, χωρίς όμως να σε βαρύνουν αλλά σαν να είναι το πιο φυσιολογικό πράγμα.
Ήταν ο μέντορας μας, ο σύμβουλος μα, όχι όμως με την σημερινή την έννοια. Ήταν αυτός που όταν έγινε σύμβουλος έστειλε ευχαριστήρια επιστολή σε όλους τους συναδέλφους για το έργο τους και την δουλειά τους με τους μαθητές.
Δίκαια λοιπόν όταν τον συναναστράφηκα για πρώτη φορά μου ήρθε στο μυαλό το τραγούδι του Θεοδωράκης από τα τραγούδια του αγώνα “Ο λεβέντης”, γιατί αυτό ήταν ο Γιάννης Βαγενάς που λειτουργούσε σαν παράδειγμα».
Ρίγη συγκίνησης σκόρπισε με την παρέμβασή της η εγγονή του Γιάννη Βαγενά, Ξένια, που σημείωσε ότι ο παππούς της γεννήθηκε το 1937 στη Κυψέλη, ένα ορεινό χωριό της Αρτας, από φτωχή εργατο-αγροτική οικογένεια, έζησε από μικρός τα βάσανα, τις δυσκολίες των ανθρώπων της δουλειάς, πέρασε στην Ακαδημία και κατάφερε να σπουδάσει δάσκαλος, ενώ στην απεργία πείνας είχε στο πλάι του τους μαθητές του, τους γονείς, όλη τη γειτονιά κάτι που χαρακτήρισε πολύ τιμητικό για έναν δάσκαλο.
«Η αγωνιστική στάση του κομμουνιστή δασκάλου Γιάννη Βαγενά, δίνει δύναμη σε κάθε εκπαιδευτικό, κάθε προοδευτικό άνθρωπο», είπε χαρακτηριστικά και έκλεισε την παρέμβασή της απευθυνόμενη στον παππού της σημειώνοντας:
«Αγαπημένε μου παππού. Οταν έφυγες ήμουν ακόμα φοιτήτρια. Διορίστηκα. Είμαι κι εγώ δασκάλα σαν εσένα. Θέλω να είμαι μια δασκάλα που λέει την αλήθεια. Πριν δυο εβδομάδες πήρα πειθαρχική κλήση. Επειδή υπερασπίζομαι το δημόσιο σχολείο. Επειδή υπερασπίζομαι τα παιδιά. Δε φοβάμαι γιατί δεν είμαι μόνη μου. Αυτοί πρέπει να μας φοβούνται».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου