Τα σχολεία στη Λετονία

Άρθρο που δημοσίευσα στην εφημερίδα "Κακκαρίστρα" των Λατσιών.


Στα πλαίσια σεμιναρίου του Συμβουλίου της Ευρώπης είχα την ευκαιρία να επισκεφτώ τη Ρίγα της Λετονίας και να συζητήσω με δασκάλους και άλλους εκπαιδευτικούς από διάφορες χώρες της Ευρώπης (Αγγλία, Ιταλία, Ελλάδα, Λιθουανία, Κροατία, Σλοβενία, Τουρκία, Ουκρανία) αλλά και από την ίδια τη φιλοξενούσα χώρα. Το θέμα του σεμιναρίου ήταν “Learning Leadership for Democratic Schools”. Εκτός από τις δραστηριότητες και τις συζητήσεις για το θέμα του σεμιναρίου, είχαμε την ευκαιρία να επισκεφτούμε σχολεία Δημοτικά, Γυμνάσια, Λύκεια και να δούμε από κοντά πώς εργάζονται, την υλικοτεχνική υποδομή τους και να συζητήσουμε με εκπαιδευτικούς για θέματα κοινού ενδιαφέροντος.

Σημαντική ήταν επίσης η δυνατότητα που είχαμε να ξεναγηθούμε σε ιστορικά και αρχαιολογικά μνημεία, σε μουσεία και χώρους ιδιαίτερου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος. Η επίσκεψη πραγματοποιήθηκε από 1 ως 7 Οκτωβρίου 2007 και φυσικά δεν μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι γνωρίζει τα πάντα για τα σχολεία στη Λετονία μετά από αυτή τη σύντομη επίσκεψη. Παρ’ όλους αυτούς τους περιορισμούς αποκομίσαμε σημαντικές και πολλές εμπειρίες οι οποίες είναι ιδιαίτερα χρήσιμες αν θέλουμε να λαμβάνουμε υπ’ όψη μας το τι συμβαίνει σε άλλες χώρες στον εκπαιδευτικό αλλά και τον ευρύτερο κοινωνικό τομέα.

Το σεμινάριο οργανώθηκε από το Κέντρο Ανάπτυξης Προγραμμάτων και Αξιολόγησης, το οποίο υπάγεται στο Υπουργείο Παιδείας και Επιστημών. Είναι φανερό ότι οι υπεύθυνοι για την εκπαίδευση ενδιαφέρονται σοβαρά για την ποιότητα και τη συνεχή επιμόρφωση των στελεχών της διοίκησης των σχολείων. Έχουν εφαρμόσει, σε συνεργασία με Πανεπιστήμια της Αγγλίας, συγκεκριμένο πρόγραμμα για την επιμόρφωση των Διευθυντών και Βοηθών Διευθυντών των σχολείων τους. Συνειδητοποιούν ότι στη σημερινή εποχή τα καθήκοντα της διοίκησης των σχολείων είναι αυξημένα και απαιτητικά. Ο ρόλος της ηγεσίας των σχολείων είναι αποφασιστικός για την ομαλή λειτουργία και την προαγωγή της εκπαίδευσης.

Κατά τις επισκέψεις μας στα σχολεία ήταν φανερή από την πρώτη ματιά η πολύ καλή οργάνωση και η προσήλωση σε συγκεκριμένους στόχους. Οι μεγάλοι άνετοι εσωτερικοί και εξωτερικοί χώροι, τα απαραίτητα υλικά και μέσα διδασκαλίας σε μεγάλη ποικιλία, η αξιοποίηση με δημιουργικό τρόπο κάθε χώρου που μπορούσε να παρέχει εκπαιδευτικά ερεθίσματα στα παιδιά ή να προβάλει τη δημιουργική δουλειά τους είναι τα κύρια χαρακτηριστικά που πρωτοαντικρίζει ο επισκέπτης. Η διοικητική πυραμίδα είναι διαρθρωμένη με τέτοιο τρόπο ώστε να καλύπτονται με τις απαραίτητες αρμοδιότητες όλοι οι τομείς. Οι βοηθοί Διευθυντές των σχολείων έχουν συγκεκριμένους τομείς δράσης και δεν είναι όλοι για όλα. Σημαντική καινοτομία είναι η ανάδειξη των στελεχών διοίκησης των σχολείων. Μπορεί να υπάρχει Βοηθός Διευθυντής ή Διευθυντής σχολείου με ελάχιστα ή και καθόλου χρόνια διδακτικής εμπειρίας, εφόσον κριθεί κατάλληλος και με τα απαραίτητα προσόντα.

‘Όλα τα σχολεία διαθέτουν κουζίνα όπου μαγειρεύεται το φαγητό και εστιατόριο όπου τα παιδιά θα γευματίσουν. Είδαμε μάλιστα σχολεία όπου υπήρχαν πολλά είδη φαγητών και τα παιδιά μπορούσαν να επιλέξουν. Υπήρχε ξεχωριστό κυλικείο για να αγοράσουν τα παιδιά στα διαλείμματα και με ιδιαίτερο χώρο με τραπέζια και καρέκλες όπου τα παιδιά μπορούσαν να καθίσουν να φάνε, να πιουν και να συζητήσουν. Αντιλαμβάνεστε ότι εργοδοτούνται πάρα πολλά άτομα, μαγείρισσες τραπεζοκόμοι, υπεύθυνοι του κυλικείου.

Εντυπωσιακή ήταν επίσης η ύπαρξη πολύ μεγάλου χώρου γκαρνταρόμπας για να αφήσουν τα παιδιά όλων των τάξεων τα σακάκια, μπουφάν τους. Υπάρχει μόνιμα υπεύθυνο άτομο για να παραλαμβάνει και να επιστρέφει τα ρούχα. Αναβαθμίζουν συνεχώς την κτιριακή υποδομή των σχολείων τους με κατάλληλες και λειτουργικές παρεμβάσεις. Αξιοποιούν τις νέες τεχνολογίες και αναπτύσσουν τις δεξιότητες των μαθητών. Ελέγχουν συστηματικά την πρόοδο σε κάθε τομέα και αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες εκεί που παρατηρείται υστέρηση. Οι αυξημένες αρμοδιότητες στην ηγεσία των σχολείων και οι πόροι που δίνονται διευκολύνουν την ταχύτερη δράση και αντιμετώπιση των όποιων προβλημάτων παρατηρούνται.

Βέβαια δε σημαίνει πως όλα στη χώρα αυτή είναι τέλεια και τα προβλήματα εκλείπουν. Είναι ήδη φανερή η προσπάθεια την υλικοτεχνική υποδομή που έχουν για δεκαετίες (κουζίνες, εστιατόρια) να τη χρησιμοποιούν με τρόπο που και οι γονείς να επωμίζονται ένα κόστος. Ο κίνδυνος της διαφοροποίησης των σχολείων με την αποκέντρωση λειτουργιών του και της ιδιωτικοποίησης κάποιων τομέων του είναι εμφανής. Είναι θέματα που πρέπει να ειδωθούν στις συγκεκριμένες κοινωνικοπολιτικές συνθήκες της κάθε χώρας και να πάρουμε και εμείς τα μέτρα μας για να αποτρέψουμε δυσάρεστες εξελίξεις.

Όταν κάποιος επιχειρήσει τη σύγκριση με τη δική μας κατάσταση κατακλύζεται από κατάθλιψη και θυμό για την απόσταση που μας χωρίζει και όσα τα παιδιά μας στερούνται. Είναι λυπηρό γιατί μέχρι σήμερα δεν γίνεται δημόσια παραδοχή για την απελπιστική κατάσταση που βρίσκεται η παιδεία μας. Αν δεν συνειδητοποιούμε την κατάσταση που βρισκόμαστε και δεν την παραδεχόμαστε, είναι αδύνατο να αναλάβουμε τις πρωτοβουλίες και τις τιτάνιες προσπάθειες που απαιτούνται για να καλύψουμε την απόσταση από άλλες χώρες.

Αρκεί να σκεφτεί κάποιος, ως παράδειγμα, την ανέγερση του πιο πρόσφατου σχολείου μέσα στη Λευκωσία, του «Πεύκιος Γεωργιάδης». Αυτό που το διαφημίζουν ότι θέλουν να το καταστήσουν πρότυπο και μάλιστα ως υποχρεωτικό ολοήμερο σχολείο. Δεν διαθέτει κουζίνα για να μαγειρεύεται φαγητό. Το φαγητό έρχεται απ’ έξω και οι γονείς πρέπει να βάλουν το χέρι βαθιά στην τσέπη. Έτσι γίνεται και η αρχή για να νομιμοποιηθεί στη συνείδηση των γονιών ότι θα πληρώνουν για όσα το σχολείο έπρεπε να προσφέρει στα παιδιά τους. Έτσι μέσω της έμμεσης φορολογίας, της κοινωνικά πιο άδικης, πλήττονται όσοι έχουν τα περισσότερα οικονομικά προβλήματα. Όταν ούτε ένα καινούριο σχολείο δεν μπορούμε να χτίσουμε με τις σύγχρονες προδιαγραφές πότε μπορεί να αναμένει κάποιος ότι θα φτάσουν τα σχολεία μας την υποδομή των άλλων χωρών;

Οι Διευθυντές και οι βοηθοί Διευθυντές παραμένουν ουσιαστικά χωρίς καμιά επιμόρφωση και επαφίεται στη δική τους πρωτοβουλία και προσπάθεια για αναβάθμιση των ίδιων και του έργου τους. Για να ακολουθήσουν μεταπτυχιακές σπουδές στα κρατικά Πανεπιστήμια πρέπει να πληρώσουν αδρά. Η έννοια της εκπαιδευτικής άδειας είναι ανύπαρκτη ουσιαστικά. Έτσι στην πράξη τιμωρούνται και όσοι θα ήθελαν να επιμορφωθούν.
Είναι καιρός να σταματήσουμε να ζούμε με μύθους και «παραμυθιάσματα» και να απαιτήσουμε αυτά που δικαιούνται τα παιδιά μας.

Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει για τη θερμή φιλοξενία που είχαμε στη Λετονία και την προθυμία να λύσουν κάθε μας απορία Είναι πεποίθησή μου πως έχουμε να κερδίσουμε πολλά αν έχουμε τη διάθεση να μελετήσουμε την πείρα άλλων χωρών στον εκπαιδευτικό και σ’ άλλους κοινωνικούς τομείς. Υπάρχουν στοιχεία που μπορούν να μας δώσουν λύσεις σε πολλά από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε. Χωρίς μιμητισμούς αλλά με προσεκτική μελέτη μπορούμε να υιοθετήσουμε εκείνα τα στοιχεία που μας είναι χρήσιμα και να αποφύγουμε τις κακοτοπιές και τις ιδέες της έντεχνης ιδιωτικοποίησης βασικών τομέων της παιδείας που μερικοί μας εισηγούνται ως νέες.