ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ ΤΟΜΠΑΖΟΥ*
Στο άρθρο του με τίτλο «Η ένδεια μιας ανακοίνωσης», ο συνάδελφος Τιμόθεος Παπαδόπουλος αναφέρεται αρχικά στον περί Πανεπιστημίου νόμο για να υπενθυμίσει ότι:
«Το Πανεπιστήμιο Κύπρου ιδρύθηκε με βάση τον περί Πανεπιστημίου Κύπρου Νόμο 144 του 1989, με σκοπό την προαγωγή της επιστήμης, της γνώσης, της μάθησης και της παιδείας με τη διδασκαλία και την έρευνα».
Ο συνάδελφος, υπενθυμίζει επίσης τις εξουσίες και τα καθήκοντα της συγκλήτου:
«Η Σύγκλητος αποτελεί το ανώτατο ακαδημαϊκό όργανο του Πανεπιστημίου και έχει την ευθύνη του ακαδημαϊκού έργου του Πανεπιστημίου τόσο στον τομέα της διδασκαλίας όσο και στον τομέα της έρευνας».
Οι πιο πάνω αναφορές στη νομοθεσία, ωστόσο, δεν συνηγορούν υπέρ της άποψης του συναδέλφου, σύμφωνα με την οποία η σύγκλητος κακώς πήρε θέση στο θέμα του πειθαρχικού ελέγχου του ζωγράφου και εκπαιδευτικού μέσης εκπαίδευσης κ. Γιώργου Γαβριήλ. Κατ’ ακρίβεια συνηγορούν υπέρ της αντίθετης άποψης. Η σύγκλητος δεν θα μπορούσε με κανένα τρόπο να αδιαφορήσει ή να αγνοήσει μια προσπάθεια εκφοβισμού ενός ζωγράφου, του οποίου το έργο ενοχλεί, προβληματίζει ή ακόμη προσβάλλει. Ο ζωγράφος, ο καλλιτέχνης, ο λογοτέχνης, όπως και ο πανεπιστημιακός δάσκαλος πρέπει όχι μόνο να είναι, αλλά και να αισθάνονται ελεύθεροι να εκφραστούν για να επιτελέσουν σωστά το έργο τους, όπως ακριβώς τονίζει η σύγκλητος στην ανακοίνωσή της.
Ως μέλος του ακαδημαϊκού προσωπικού που έτυχε να διδάξει το μάθημα Τέχνη και Πολιτική και που προτίθεται να το διδάξει και στο μέλλον, δηλώνω ότι η ανακοίνωση της συγκλήτου μου επιτρέπει να συνεχίσω να το διδάσκω με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Η αίσθηση ελευθερίας που με την ανακοίνωση της η σύγκλητος εδραίωσε, αποτελεί προϋπόθεση για μια παιδεία που συντονίζεται με το πολιτιστικό κεκτημένο της Ευρώπης και του δημοκρατικού κόσμου γενικότερα.
Το αδιάφορο σφύριγμα σε ένα σύγχρονο κυνήγι μαγισσών, που εισηγείται ο συνάδελφος, θα υπονόμευε το αίσθημα ελευθερίας που μας συνδέει με ένα ευρύτερο σύνολο. Αν αφήσουμε να καεί η δική μας μάγισσα στην πυρά της ιεράς εξέτασης, ειλικρινά δεν ξέρω με ποιο σθένος και με ποιο ήθος θα μπορούσαμε να συνδεθούμε με ό,τι καλύτερο μπορεί να βρει κανείς στη παγκόσμια τέχνη και γραμματεία, περιλαμβανομένης της ελληνικής. Αν εγκαταλείψουμε στην πυρά τη δική μας μάγισσα, κινδυνεύουμε να πνιγούμε στα πιο σκοτεινά νερά της επαρχίας μας.
Με άλλα λόγια, το ερώτημα δεν είναι αν το έργο του Γαβριήλ ενόχλησε ή πρόσβαλε. Το πραγματικό ερώτημα είναι: Σε ποιο έργο του ο Γαβριήλ ενόχλησε ή πρόσβαλε περισσότερο απ’ ό,τι άλλοι περίφημοι ζωγράφοι, των οποίων τα έργα εκτίθενται στα σημαντικότερα μουσεία της Ευρώπης;
Ο γυμνός Χριστός μήπως; Ας συγκρίνει λοιπόν ο συνάδελφος το συγκεκριμένο έργο του Γαβριήλ με τον Άγιο Σεβαστιανό του Άλφρεντ Κουρμ που εκτίθεται στο μουσείο του Ορσαί στο Παρίσι (για να δώσω ένα από δεκάδες παραδείγματα που μου έρχονται στο νου). Ο Χριστός, άλλωστε, απεικονίζεται γυμνός ακόμη και σε εκκλησίες άλλων ευρωπαϊκών χωρών, πράγμα που δεν φαίνεται να σκανδαλίζει ούτε τους πιστούς ούτε τους άθεους.
Ο Χριστός φυλακισμένος μαζί με δύο προσφυγοπούλα; Αν ο Χριστός συμπαραστέκεται στους αδύνατους και εξαθλιωμένους, αυτό τον τιμά δεν τον προσβάλλει. Στέλνει μήνυμα αγάπης, όχι μήνυμα μίσους.
Ο Χριστός να επιβαίνει μοτοσυκλέτας; Μα στην κλασσική αγιογραφία, που απεικονίζει τον Χριστό στα Ιεροσόλυμα, ο Χριστός ιππεύει ένα ταπεινό και κακόμοιρο γαϊδούρι.
Αν ο Γαβριήλ προσβάλλει τα θεία, τι να πει κάνεις για τον Οδυσσέα Ελύτη, που βρίσκει «κομμάτια πέτρες τα λόγια του θεού» σε ένα παράνομο έρωτα;
Όχι, κανένα έργο του Γαβριήλ δεν προσβάλλει τα θεία. Κάποια έργα του προσβάλλουν βέβαια τον αρχιεπίσκοπο και τη μνήμη του Γρίβα. Και πάλι όμως, ο διάσημος Banksy δεν προσβάλλει τη βασίλισσα όταν την απεικονίζει με μορφή πιθήκου;
Ας σταθούμε για λίγο στον Γρίβα. Υπήρξε, μεταξύ άλλων, αρχηγός μιας τρομοκρατικής οργάνωσης στην Κύπρο, μιας οργάνωσης που συμμετείχε στο πραξικόπημα σε συνεργασία με την χούντα των Αθηνών. Σκέφτηκε κανείς πώς αισθάνονται οι οικογένειες των θυμάτων του πραξικοπήματος, όλων αυτών των ανθρώπων που υπερασπίστηκαν τη δημοκρατία και το πλήρωσαν με τη ζωή τους, στη θέα των μνημείων του Γρίβα και των τακτικών εορτασμών γύρω από αυτά;
Ένας συγκεκριμένος πίνακας του Γαβριήλ προσβάλλει τον αρχιεπίσκοπο. Ο αρχιεπίσκοπος δεν μας προσβάλλει όλους εμάς όταν εξασφαλίζει άδεια να κτίσει πάνω σε αρχαία; Δεν μας προσβάλλουν οι διαμεσολαβήσεις για «χρυσά» διαβατήρια, ούτε η είσπραξη 300 000 ευρώ για τη θεολογική σχολή από Μαλαισιανό εγκληματία (χρήματα που δεν επέστρεψε ακόμη στη Μαλαισιανή κυβέρνηση, αν και δεσμεύτηκε δημόσια να το κάνει); Δεν μας προσβάλει, άραγε, η παραίνεση του αρχιεπισκόπου να μην παρασύρονται οι μαθητές από τις «ψευδοεπιστήμες», τις οποίες, προφανώς, εμείς ως πανεπιστημιακοί υπηρετούμε;
Ένα λαός και μια πολιτεία πεθαίνουν όταν χάσουν την ικανότητά τους να παράγουν νόημα. Το κοινωνικό ήθος δημιουργούν οι πολίτες και οι θεσμοί τους, είναι δικό τους έργο, και είναι το μοναδικό έργο που τους συνέχει, δηλαδή που τους κάνει αυτό που είναι. Το έργο του Γαβριήλ συμβάλλει στην παραγωγή ζωογόνου νοήματος διαμέσου του δημόσιου διαλόγου που προκαλεί. Μας υποχρεώνει να προβληματιστούμε και να μιλήσουμε τουλάχιστον για τα πιο κάτω θέματα καίριας σημασίας: τον ρατσισμό, το βαθμό κοσμικότητας της Κυπριακής Δημοκρατίας, τη διαφθορά και την οικονομική εγκληματικότητα, τους προσανατολισμούς και τη βιωσιμότητα της κυπριακής οικονομίας. Όπως η γέννα, έτσι και η τέχνη αξίζει τον πόνο της.
Ας μην βυθιστούμε λοιπόν στην ένδεια των στερεοτύπων, της ρουτίνας και του υποκριτικού καθωσπρεπισμού. Αξίζουμε κάτι καλύτερο.
*Αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικών και Κοινωνικών Επιστημών (Παν. Κύπρου)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου