Δ 10.11.2024
Από τα μέσα της δεκαετίας του 1960, η εξόρυξη και οι εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου άρχισαν να καταλαμβάνουν σημαντικό μερίδιο στα έσοδα της Νορβηγίας. Το 1995, η κυβέρνηση δημιούργησε το Κρατικό Επενδυτικό Ταμείο, στο οποίο κατατίθεται ένα μεγάλο μέρος από τα έσοδα αυτά. Ένας από τους στόχους του ταμείου είναι να διασφαλίσει ότι σημαντικό τμήμα των εσόδων από τις εξαγωγές θα παραμείνει αλώβητο, για να αξιοποιηθεί από τις επόμενες γενιές.
Στο σκεπτικό της ίδρυσης του ταμείου, ανάμεσα σε άλλα, αναφέρεται ότι η πιθανή γήρανση του πληθυσμού μπορεί να επιφέρει δυσβάστακτο οικονομικό βάρος στις μελλοντικές γενιές· αναφέρεται επίσης ότι στον μεταβαλλόμενο κόσμο του 21ου αιώνα που πλησίαζε πιθανότατα αυτές οι μελλοντικές γενιές να ζουν σε συνθήκες λιγότερο ευνοϊκές και πιο σκληρές από ό,τι η γενιά του 1995.
Στην ίσως πιο κρίσιμη στιγμή της σύγχρονης ιστορίας της, η Νορβηγία των πεντέμισι εκατομμυρίων κατοίκων ευτύχησε να έχει μια κυβέρνηση με ορθολογισμό, όραμα και διορατικότητα. Η οποία βασίστηκε στα τεκμήρια και τις προβολές δεδομένων που έκαναν μια σειρά από επιστήμονές της. Είχαν πράγματι δίκιο στις προβλέψεις τους οι Νορβηγοί πολιτικοί αναλυτές, κοινωνιολόγοι και οικονομολόγοι;
Η περιπτωσιολογία
Η εκλογική νίκη του Τραμπ προκάλεσε ένα κύμα αναλύσεων και προβλέψεων. Ακούστηκαν και γράφτηκαν πολύ εύστοχες προσεγγίσεις, οι οποίες μας διαφώτισαν για αρκετές διαστάσεις αυτής της εκλογής. Στην πλειονότητά τους, όμως, οι προσεγγίσεις ήταν κυρίως περιπτωσιολογικές. Ανέλυαν τα δεινά που μας περιμένουν και άγγιζαν μάλλον συμπτωματολογικά και επιφανειακά τα αίτια αυτής της εκλογικής νίκης. Το αποτέλεσμα είναι ότι οι σοβαρές αναλύσεις θάφτηκαν κάτω από τόνους αποφθεγματικών ρήσεων, που δεν μας διαφωτίζουν ιδιαίτερα.
Σε ένα τηλεοπτικό ρεπορτάζ την παραμονή των εκλογών, ένας γεμάτος αυτοπεποίθηση και αισιοδοξία απλός υποστηρικτής του Τραμπ δήλωσε μπροστά στην κάμερα: «Βαθιά μέσα σου ξέρεις ότι κι εσύ υποστηρίζεις τον Τραμπ».
Σ’ αυτή τη δήλωση ίσως συμπυκνώνεται όλο το δράμα: Θα πρέπει να ξεχάσουμε την πολιτική που ξέραμε. Η πραγματικότητα του 2024 είναι πολύ διαφορετική από εκείνη του 2004· άρα και οι πολιτικές ανάγκες, ο λόγος, και οι νοητικές λειτουργίες έχουν να αντιμετωπίσουν κάτι εντελώς καινούργιο.
«Ο ταξιτζής»
Σε ένα από τα αριστουργήματά του, τον «Ταξιτζή», ο σκηνοθέτης Μάρτιν Σκορσέζε βάζει τον ήρωά του (Ρόμπερτ Ντε Νίρο) να λέει την ώρα της αυτοσυνειδησίας: «Τώρα καταλαβαίνω ότι στην πραγματικότητα ποτέ δεν είχα επιλογές». Σε αυτό το πλαίσιο, αποφασίζει να κάνει πια κάτι πολύ ακραίο, με σημερινούς όρους φασιστικά βίαιο. Παίρνει τον νόμο στα χέρια του.
Τα προφητικά λόγια του «ταξιτζή» αποκαλύπτουν περισσότερο τις σημερινές συνθήκες παρά τις τότε. Η Κάμαλα Χάρις πόνταρε κυρίως στους νέους, στους έγχρωμους, στους μορφωμένους, και στις γυναίκες. Όλα τα μέχρι στιγμής στατιστικά δεδομένα δείχνουν «απίστευτα» πράγματα: Πολλοί μαύροι και Λατίνοι απόγονοι παράνομων μεταναστών ψήφισαν Τραμπ, εκτιμώντας ότι θα τους προστατέψει από τις μεταναστευτικές ροές και την ανομία στα γκέτο. Πολλοί μορφωμένοι ψήφισαν Τραμπ, πιστεύοντας ότι τα οικονομικά του μέτρα θα διασφαλίσουν πρόοδο και ανάπτυξη, οι οποίες επιτέλους θα δίνουν αξία στην υποτιμημένη σήμερα γνώση και μόρφωσή τους. Πολλές γυναίκες που έχουν ήδη κάνει άμβλωση, ψήφισαν τον Τραμπ επειδή θα απαγορεύσει τις αμβλώσεις!
Μια συμπτωματολογική προσέγγιση θα απέδιδε σε ψυχαναλυτικά αίτια αυτό το «φαινόμενο». Λάθος! Κατ’ αρχήν να πούμε ότι δεν είναι καθόλου πρωτόγνωρα «φαινόμενα». Είναι πλέον η κυρίαρχη τάση. Μην ξεχνάμε π.χ. ότι η πλειονότητα των παιδιών και των εγγονιών μεταναστών στη Βρετανία, το 2016 ψήφισε «ναι» στο Brexit, με κύριο κριτήριο την αντιμετώπιση του μεταναστευτικού! Ή ότι σε εκείνες τις ευρωπαϊκές χώρες που έχουν το μικρότερο πρόβλημα μετανάστευσης τα ακροδεξιά και ξενοφοβικά κόμματα καλπάζουν εκλογικά.
Αυτό που συχνά δεν συνειδητοποιούμε είναι ότι ακόμη και ο φόβος σήμερα είναι ένα συναίσθημα εντελώς διαφορετικό από ό,τι πριν από 20 χρόνια. Όταν π.χ. το 2004 μια μερίδα Ελληνοκυπρίων ψήφισε «όχι» στο σχέδιο Ανάν, υπακούοντας στον φόβο του αγνώστου και στον φόβο έμμεσου ελέγχου από την Τουρκία, ήταν κάτι που θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί και να αναταχθεί μέσα από τη γνώση, τη διαφώτιση για τις πρόνοιες του σχεδίου, μέσα από τον διάλογο - αν υπήρχαν οι πρακτικές και δημοκρατικές συνθήκες.
Ο σημερινός φόβος, αντίθετα, δεν είναι αποτέλεσμα άγνοιας και έλλειψης ενημέρωσης. Είναι βαθιά συνυφασμένος με την οργή και την απόγνωση. Είναι παιδί των νέων συνθηκών. Είναι αδελφάκι της διαπίστωσης του «ταξιτζή»…
Τα ψηλά τείχη
Το γεγονός ότι μέσω της τεχνολογίας έχουμε όλοι ίση πρόσβαση στην ενημέρωση, μας κάνει να αναπτύσσουμε την ψευδαίσθηση της ισότητας. Στην πράξη, όμως, και παρά τα πολλά κοινωνικά μέτρα, τα επιδόματα κλπ. στις χώρες του δυτικού κόσμου, η συνολική πραγματικότητα σήμερα έχει πολύ σκληρά χαρακτηριστικά:
- Οι πολίτες μέχρι 40 ετών έχουν σήμερα φαινομενικά και φαντασιακά περισσότερες επιλογές, αλλά στην πράξη πολύ λιγότερες από τους γονείς και τους παππούδες τους. Τόσο εργασιακά, όσο και κοινωνικά, οι περισσότερες επιλογές τους είναι θεωρητικές. Στην πραγματικότητα είναι υποχρεωμένοι να ακολουθήσουν τη ροή του ποταμού.
- Οι γονείς και οι παππούδες τους κολυμπούσαν μέσα στα ήρεμα νερά των βεβαιοτήτων, των ιδεολογιών, των κοινωνικών αρχών και αξιών. Για τους ίδιους η βεβαιότητα είναι άγνωστη λέξη…
- Το κοινωνικό χάσμα μεγαλώνει. Αν ο παππούς του σημερινού τριαντάρη ή σαραντάρη ήταν γεωργός ή εργάτης, ο γιος του είχε τη δυνατότητα να γίνει επιχειρηματίας -έστω κι αν δεν ήταν ο κανόνας, λόγω μορφωτικού-κοινωνικού κεφαλαίου. Ο ίδιος σήμερα δεν την έχει, παρά μόνο με μικρές εξαιρέσεις. Κι από την άλλη, αν ο παππούς του ήταν επιχειρηματίας, το πιθανότερο είναι ότι και ο σημερινός τριαντάρης ή σαραντάρης θα είναι επιχειρηματίας.
- Το ταξικό χάσμα που δημιουργεί ο φαινομενικά «όμορφος και γεμάτος ευκαιρίες» σημερινός κόσμος σαρώνει και κάτι άλλο: Το μορφωτικό ιδεώδες! Μέσω της μόρφωσης, τα παιδιά ενός εργάτη ή ενός γεωργού μπορούσαν παλιά να αλλάξουν κοινωνική τάξη. Η κοινωνική διαπερατότητα ήταν φαινομενικά περιορισμένη, αλλά στην πράξη μεγαλύτερη από ό,τι σήμερα. Η μόρφωση σήμερα δεν αποτελεί εγγύηση ούτε καν για παραμονή τους στην ίδια κοινωνική τάξη με τους γονείς τους. Ο σημερινός σαραντάρης, με μικροαστούς γονείς, θα πρέπει να αγωνιστεί πολύ και να φανεί πολύ τυχερός για να μην εκπέσει κοινωνικά πιο κάτω από το καθεστώς των γονιών του.
- Δίπλα σ’ αυτό, παρόμοιο πρόβλημα αντιμετωπίζει και η διά βίου εκπαίδευση και η κατάρτιση. Τη δεκαετία του 2000 μιλούσαμε με πάθος γι’ αυτά και για την ανάγκη οι νέοι να αναπροσανατολίζονται εργασιακά μέσω της επαναλαμβανόμενης κατάρτισης. Σήμερα, μέχρι να ολοκληρώσει ένα πρόγραμμα κατάρτισης ένας σαραντάρης, οι ανάγκες της αγοράς έχουν αλλάξει άρδην.
Η ποιοτική διαφορά
Η διαφορά του χτες με το σήμερα δεν είναι μόνο ποσοτική. Μετατρέπεται ραγδαία σε ποιοτική. Η ήττα της οργανωμένης εκπαίδευσης και της παιδείας -εν τέλει της ουσίας του διαφωτισμού- που θα τιθάσσευε το ένστικτο και θα έδινε προβάδισμα στον ορθολογισμό, παράγει ένα νέο πλαίσιο για το τι είναι πολιτική. Όσο ερμηνεύουμε τη νίκη Τραμπ ως νίκη των ενστίκτων έναντι της λογικής, θα παραμένουμε στο σκοτάδι.
Ο νέος κόσμος ανατρέπει τα παλιά τείχη και κτίζει νέα, πιο ψηλά. Περιτριγυρισμένοι από αυτά, οι σημερινοί και αυριανοί πολίτες δεν εκλαμβάνουν ούτε ως ακραίες ούτε ως ηλίθιες τις λύσεις που κάποτε θεωρούσαμε φασιστικές.
Τα πράγματα λειτουργούν με ανάλογο τρόπο και σε επίπεδο κρατών. Τα κράτη που πρόλαβαν να κάνουν τον ορθολογισμό και την ηλεκτρονική διοίκηση πυρήνα της διακυβέρνησής τους γίνονται ελίτ. Τα κράτη που δεν, οργανώνουν ραδιομαραθώνιους, εξαγγέλλουν μέτρα για την υπογεννητικότητα, και καλούν τους πολίτες τους να σέρνονται στο πάτωμα -φορτωμένοι με στοίβες από αιτήσεις και χαρτιά- για ένα εξευτελιστικό επίδομα.
Σε αυτά τα κράτη, ο «ταξιτζής» είναι πιο έτοιμος από ποτέ…
Το καλάθι
- …με τα σοκολατένια αβγά έκπληξη (1): «Κρυμμένος» πίσω από τον Μητσοτάκη (και τον Αλβανό Πρωθυπουργό), ο Ν. Χριστοδουλίδης έκανε ιτά στον Τ. Ερντογάν στη Βουδαπέστη. Και ήπιαν και καφέ γύρω από το ίδιο τραπεζάκι! Για μέρες μετά, σταγόνα-σταγόνα, διοχετεύονται στα ΜΜΕ οι «σημαντικές διαστάσεις» αυτού του καφέ…
- … με τα σοκολατένια αβγά έκπληξη (2): Επειδή δεν πολυεντυπωσιαστήκαμε, οι κύριοι Λετυμπιώτης και Αντωνίου ανέλαβαν να γυρίζουν τα κανάλια για να μας εξηγούν τη σημασία του καφέ (και ο Βίκτωρας παρομοίως, αλλά αυτός περιέργως δεν μετρά). Το ίδιο γιαλέλι με τη συνάντηση Μπάιντεν-Χριστοδουλίδη.
- … με τα σοκολατένια αβγά έκπληξη (3): Αλλά επειδή και πάλι δεν εντυπωσιαστήκαμε, άρχισαν τα «μυστήρια» με τον κρυφό συνεργάτη του Τραμπ που επισκέφτηκε κρυφά τον Ν. Χριστοδουλίδη. Και είχαν μυστική συνομιλία. Όλα κρυφά και μυστικά μεν, αλλά το πετάξαμε μπροστά στις κάμερες… Για να κερδίσουμε κανένα πόντο στις δημοσκοπήσεις· μήπως και δεν πείσουμε κανένα με τη συνέντευξη-ιτά στο ΡΙΚ…
- Πηγή: https://politis.com.cy/apopseis/stiles/862063/adiaperasta-teichi-adianoites-epiloges
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου