30.6.2024
Για τους νεότερους είναι αρχαία ιστορία, αλλά η πραγματικότητα είναι εκεί: Σχεδόν όλα όσα μας καθορίζουν σήμερα ξεκίνησαν περίπου πριν από εκατόν πενήντα με διακόσια χρόνια.
Είναι γεγονός ότι κάθε περίοδος κουβαλά ως συνέχειες τις διάρκειες που καθιερώθηκαν αιώνες πριν. Δεν υπάρχουν εποχές με ατόφιο δικό τους κύτταρο. Αλλά λίγο πριν τα μέσα του 19ου αιώνα άρχισε να γίνεται μια πολλαπλή τομή. Επιστήμη, τεχνολογία, μορφοποίηση και ξεπέταγμα των ιδεών του διαφωτισμού, φούντωμα των υποπροϊόντων του (όπως τα εθνικά οράματα), δημιούργησαν ένα εκρηκτικό μείγμα που φώναζε ότι ο κόσμος αλλάζει.
Η μαζικότητα
Ο καλβινισμός και η προτεσταντική-καπιταλιστική ηθική εδραιώθηκαν πια ρωμαλέα. Το άτομο και το προσωπικό συμφέρον ήρθαν ξανά στο προσκήνιο, και μάλιστα αυτή τη φορά με ιδεολογική-θρησκευτική νομιμοποίηση. Και κατάφεραν να επιβιώσουν δίπλα στα εθνικά και τα φιλελεύθερα κινήματα στον ανεπτυγμένο κόσμο.
Κάπου εκεί έγινε κάτι πρωτοφανές: Για πρώτη φορά μέσα στον ιστορικό χρόνο, εμφανίστηκαν τόσοι πολλοί άνθρωποι που θέλησαν να κάνουν τη διαφορά. Για την ακρίβεια, η Ιστορία είναι γεμάτη από κινήματα ανθρώπων που οραματίστηκαν και πάλεψαν για έναν άλλο κόσμο, ριζοσπαστικά διαφορετικό. Από τους αρχαίους Ζηλωτές, μέχρι τους αντίστοιχους του Μεσαίωνα και τους Ορεινούς της Γαλλικής Επανάστασης. Είχαν όμως κατά κανόνα τη μορφή είτε του μεμονωμένου, είτε του περιθωριακού. Ενώ, τον 19ο αιώνα, μαζί με τα πολλά που συνέβαιναν «για πρώτη φορά», είχαμε και τη μαζική πια εμφάνιση των ανθρώπων που ήθελαν να σκέφτονται διαφορετικά, και που πρότασσαν την κοινωνία αντί το προσωπικό συμφέρον (ή το εθνικό, αυτοκρατορικό κλπ.).
Κάπου εκεί γεννήθηκε ο «κοινωνισμός», η πρόταξη του συμφέροντος της κοινωνίας έναντι του ατομικού-προσωπικού συμφέροντος. Αργότερα ονομάστηκε «σοσιαλισμός», και μπήκε σε ένα σωρό πολιτικές και ιδεολογικές περιπέτειες…
Το γονίδιο
Προς τα τέλη του 20ού αιώνα, η επιστήμη κατοχύρωσε τη διαφορά: Ένα συγκεκριμένο γονίδιο, που υπάρχει ή δεν υπάρχει στον καθένα μας, καθορίζει το πόσο νοιαζόμαστε για τους άλλους ή μόνο για τον εαυτό μας. Η δύναμη και το σθένος του (ή η ασθενής/ καθόλου παρουσία του) καθορίζουν αν θα συμπεριφερόμαστε ως γνήσιοι καλβινιστές, προσαρμοσμένοι σε έναν κόσμο απληστίας και ατομοκεντρισμού, ή αν θα νοιαζόμαστε. Αν θα νοιαζόμαστε για τον άλλον, αν θα έχουμε ενσυναίσθηση.
Κατά τον 19ο αιώνα, όσοι είχαν ισχυρό αυτό το γονίδιο, δημιούργησαν έναν παράλληλο κόσμο αλληλεγγύης. Πρόταξαν την ευαισθησία απέναντι σε ζητήματα όπως η παιδική εργασία-εκμετάλλευση, η ανισότητα των φύλων, η ανισότητα των τάξεων.
Έτσι γεννήθηκε ο διπολικός σημερινός κόσμος. Ένας κόσμος σύγκρουσης ανάμεσα στον προτεσταντικό καπιταλισμό και το «νοιάζομαι» για τον άλλο και την κοινωνία.
Το πρόβλημα
Τα προβλήματα άρχισαν όταν η πραγματικότητα επέβαλε δύο πράγματα: (α) Την οργάνωση όσων νοιάζονταν για να γίνουν πιο αποτελεσματικοί. (β) Τη χρήση των όρων του καλβινισμού ως μέσο καταπολέμησής του.
Κάπως έτσι γεννήθηκαν μέσα στον 20ό αιώνα τα ιδεολογικά στρατόπεδα. Τα οποία στην πραγματικότητα δεν ήταν και τόσο ιδεολογικά, όσο πολιτικά. Η οργάνωση όσων νοιάζονταν δημιούργησε δομές, ιεραρχίες, στοχοπροσηλώσεις, ιεραρχήσεις. Άρα και την ανάγκη να θυσιάζεται κάθε φορά αυτό που θεωρούνταν «μικρότερης» σημασίας, ή λιγότερο επείγον.
Έτσι, χωρίς να το συνειδητοποιεί, η Αριστερά του 20ού αιώνα άρχισε να αποξενώνεται από το κύτταρό της. Ένας σωρός από «ιδεαλιστές» -εμμονικούς θεολογίζοντες της «άλλης πραγματικότητας» -, μαζί με ατομικιστές που ένιωθαν ότι η οργάνωση όσων νοιάζονται είναι ένα πρόσφορο πεδίο για προσωπική ανέλιξη, δημιούργησαν ένα αξεδιάλυτο μείγμα. Τα περισσότερα από τα σημερινά κεντροαριστερά ή αριστερά κόμματα είναι αυτό το πράγμα.
Στον κόσμο της αβεβαιότητας
Ο 21ος αιώνας έβγαλε στην επιφάνεια όλες τις αβεβαιότητες. Δίπλα στην αμφισβήτηση και στην αμφιβολία για το αν είναι εφικτός -και πώς- ένας πιο δίκαιος κόσμος, ένας κόσμος αλληλεγγύης, η έκρηξη της τεχνολογικής επανάστασης και της παγκοσμιοποίησης επιτάχυνε τη διόγκωση του αισθήματος της αβεβαιότητας.
Πολλοί προσπάθησαν να δώσουν απαντήσεις σ’ αυτό το νέο και ρευστό σκηνικό. Εξ ου και η πολυδιάσπαση του πολιτικού φάσματος.
Συνέβησαν όμως παράλληλα και δύο άλλα πράγματα:
(α) Στην προσπάθεια να δώσουν απαντήσεις στα νέας μορφής ζητήματα, όσοι νοιάζονται άρχισαν είτε να γίνονται μονολιθικοί και να θέλουν να κλείνουν τα μάτια στη διαφορετική πια σύσταση αυτών των ζητημάτων (και να γαντζώνονται όλο και περισσότερο σε ακατάλληλα ερμηνευτικά εργαλεία), είτε να υιοθετούν προσεγγίσεις του «αντίπαλου στρατοπέδου».
Χαρακτηριστικό παράδειγμα της πρώτης συμπεριφοράς είναι οι τοποθετήσεις σε ζητήματα ανισότητας των περιοχών του κόσμου και του μεταναστευτικού ρεύματος. Παράδειγμα της δεύτερης συμπεριφοράς είναι η όλο και μεγαλύτερη σύμπλευση της «ορθόδοξης» Αριστεράς με την ακροδεξιά σε ζητήματα δημοκρατίας, ή σε εθνικά και διεθνή ζητήματα. Το ΚΚΕ θεωρεί ιμπεριαλιστικά τα σχέδια λύσης του Κυπριακού, η ευρωπαϊκή «ορθόδοξη» Αριστερά προτιμά Πούτιν και Χεζμπολάχ έναντι ΗΠΑ και ΕΕ. Όπως η ευρωπαϊκή ακροδεξιά.
(β) Στο πλαίσιο της ίδιας προσπάθειας να ανταποκριθεί στον καινούργιο κόσμο της αβεβαιότητας, η φιλελεύθερη Κεντροδεξιά, η Κεντροαριστερά, και η Αριστερά, έδωσαν άπλετο χώρο στα επικοινωνιακά μέσα και στους προσωποκεντρικούς σχεδιασμούς. Οι πρωταγωνιστές των περισσότερων δυτικών κομμάτων αυτών των πολιτικών χώρων είναι προϊόντα της εικόνας, της επιθυμίας για το εμφανισιακά διαφορετικό.
Ο Κασσελάκης και ο Ανδρουλάκης δεν είναι ορφανοί. Είναι δείγματα μιας στρατιάς πολιτικών προσώπων, από τον Κιρ Στάρμερ των Εργατικών της Βρετανίας, μέχρι την Έλι Σλάιν του ιταλικού Δημοκρατικού Κόμματος.
Οι ρίζες
Κανένα μοντέλο από τα υφιστάμενα δεν είναι ουσιαστικά πειστικό. Στην πραγματικότητα, οι άνθρωποι που νοιάζονται βρίσκονται σε ένα οικτρό αδιέξοδο. Οι παλιές φόρμουλες φαντάζουν σχεδόν γραφικές σήμερα, οι σύγχρονες επικοινωνιακές παράγουν τραγικά αποτελέσματα. Ασύμβατα με την ίδια τη φύση των ανθρώπων που νοιάζονται.
Αν υπάρχει κάπου λύση, αυτή είναι ίσως πλεγμένη μέσα στην «κόκκινη κλωστή»: Οι άνθρωποι που πραγματικά νοιάζονται δεν μπορούν να υπάρχουν χωρίς τον άλλο. Η απουσία του είναι η κατάργησή τους. Επομένως, μόνο μέσα από τη σύνδεση με την ανθρώπινη συνθήκη μπορούν να βρουν απαντήσεις.
Με άλλα λόγια, μέσα από την πράξη της πνευματικής, της διανοητικής και πραγματικής ανθρώπινης επικοινωνίας μπορούν να βρουν τον δρόμο. Ακόμη πιο απλά; Μια κίνηση συνεργασίας, συνοδοιπορίας ακόμη και για μικρούς στόχους, και αλληλεγγύης με έναν και πολλούς ανθρώπους, έχει σήμερα πολύ μεγαλύτερη σημασία από πέντε συνεδρίες της Κεντρικής Επιτροπής, δέκα Εθνικά Συμβούλια, και είκοσι «αποφάσεις» συλλογικών οργάνων.
Μπορεί να ακούγεται πρωτόγονο, αλλά, παράλληλα με τον εκσυγχρονισμό της σκέψης και των προσεγγίσεων, οι άνθρωποι που νοιάζονται επείγει να επανασυνδεθούν με το κύτταρό τους. Την ουσία, την έγνοια για τον άλλο, τη συγκίνηση από την ειλικρινή επικοινωνία μαζί του. Και το οριστικό διαζύγιο από εκείνον δίπλα τους που βλέπει τον άλλο σαν διανοητικό πελάτη, ή σαν αριθμό σε ψηφοφορία.
Είναι το μόνο πράγμα που μπορεί να κάνει τους ανθρώπους που νοιάζονται να βρουν ξανά το νήμα που τους συνδέει με την ουσία τους. Και να νιώσουν ξανά ότι αξίζει τον κόπο…
Το Καλάθι
• …με τις ματαιότητες (1): Έχει πια κάποιο νόημα να σχολιάζουμε το κυβερνητικό έργο (λέμε τώρα…), τις υπουργικές «αποφάσεις», ή τα σχόλια των κυβερνητικών εκπροσώπων για τους διορισμούς στο Προεδρικό; Πολύ αμφίβολο! Για την ακρίβεια, ώρες-ώρες αισθάνεται κανείς πως όσο πιο πολύ μιλάς για τα αυτονόητα, τόσο πιο πολύ δίνεις πεδίο στην ανοησία να επιδεικνύει τον εαυτό της…
• …με τις ματαιότητες (2): Έχει πια κάποιο νόημα να μιλούμε για το Κυπριακό; Οι μισοί από τους υποστηρικτές της λύσης έχουν ήδη κάνει πλέον τα κουμάντα τους σε προσωπικό επίπεδο, προσαρμοσμένοι στη μη λύση. Και οι υποστηρικτές της μη λύσης άρχισαν να βαριούνται, γιατί δεν έχουν πια αρκετό αντίπαλο φορτίο να εκστασιαστούν. Τι να σου κάνει μια Ολγκίν κι ένας Στιούαρτ…
• …με τις ματαιότητες (3): Έχει πια κάποιο νόημα να αγωνιούμε για τον Πούτιν και τον Νετανιάχου; Το παίγνιο τους ήρθε γάντι, ό,τι και να πούμε. Με εκλογή Τραμπ (με νεκρό ή «ζωντανό» τον Μπάιντεν) είναι πανευτυχείς. Με «επανάσταση» στους Δημοκρατικούς, αντικατάσταση του Μπάιντεν, και ήττα του Τραμπ, πάλι ευτυχείς. Μέχρι να καθίσει στην καρέκλα ο νέος Αμερικανός Πρόεδρος, να ελέγξει την κατάσταση και να καταλάβει τι γίνεται, ο ένας θα φτάσει στο Κίεβο και ο άλλος στα σύνορα με την Αίγυπτο…
Πηγή: https://politis.com.cy/apopseis/806436/i-kokkini-klosti
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου