Παραχωρώ σήμερα (με την άδειά του) τη στήλη μου χάριν συνείδησης, αξιοπρέπειας, και ευχαριστιών, στον υπέροχο λόγο του Αμμοχωστιανού ποιητή Κυριάκου Χαραλαμπίδη στα εγκαίνια της έκθεσης «Η μνήμη είναι η μόνη πατρίδα των ανθρώπων».
Σ’ αυτούς τους καιρούς της αβάσταχτης ελαφρότητας του Τικ Τοκ αφιερώστε χρόνο για ένα κείμενο που δεν είναι εικονικό αλλά έχει νόημα, βάθος, και μηνύματα. Διαβάστε το, κάθε γραμμή, κάθε λέξη και κοντοσταθείτε ιδιαίτερα στη φράση «Χάρη σε μια τύχη καλή, ζώ σε μια χώρα υπό κατοχήν», και προσπαθήστε να καταλάβατε τι και πώς το εννοεί ο ποιητής. Σκεφτείτε τα χρόνια, τον πόνο και την αγωνία των ανθρώπων που έφυγαν με το μαράζι της επιστροφής, σκεφτείτε τι πατρίδα παραδίνεται στα παιδιά σας, αλλά και τον τόπο, και συνειδητοποιείστε ότι ποτέ μα ποτέ δεν πρόκειται να ορθοποδήσουμε αν δεν εμπεδώσουμε τις αλήθειες της ιστορίας. Θα το επαναλάβω, η Κύπρος είναι κάτι πιο μεγάλο, πιο πυκνό και συναρπαστικό από αυτό που διδάσκεται στην παιδεία μας:
«Και τι είναι χρόνος, τι είναι 50 χρόνια εισβολής και κατοχής, τι είναι η Κύπρος, “ποιος το γνωρίζει τούτο το νησί”, σύμφωνα με ένα στίχο του Γιώργου Σεφέρη, και πώς να χωρέσουν σε ένα κτήριο, ας είναι και τριώροφο, μια περιδιάβαση στη διαστρωμάτωση της ιστορίας, και ουσιαστικά μια “εξήγησις”, τουτέστιν χρονικό, της γλυκόπικρης χώρας μας. Και ιδού που τώρα βρισκόμαστε στην απ’ εδώ μεριά της μοιρασμένης πατρίδας μας, μολονότι αν βγούμε στον εξώστη αυτού του εκθεσιακού κέντρου, θα αγναντέψουμε ολόκληρο τον Πενταδάκτυλο να ξετυλίγεται μαγευτικά μπροστά στα μάτια μας.
Εδώ συμπλέκεται η νοσταλγία με την πραγματικότητα. Είναι παράδοξο –παραλίγο θα το έλεγα και συναρπαστικό– να ζεις την ιστορία ολοζώντανη, την ίδια ώρα που τη στοχάζεσαι και την αναπολείς. Να περιέχεις από μνήμης αυτό που είναι μπροστά σου και να προσπαθείς να συναιρέσεις μέσα σου τη σύνδεσή σου με το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον αυτής της ιδιάζουσας, σκιρτώσας, θάλλουσας και κακοπαθιασμένης πατρίδας. Συχνά ακροάζομαι τον εαυτό μου να μου λέει: “Χάρη σε μια τύχη καλή, ζώ σε μια χώρα υπό κατοχήν”. Το σχήμα φαντάζει οξύμωρο, ωστόσο κρύβει μια βαθύτερη αλήθεια, που έχει τον πυρήνα της στην σύλληψη του ουσιώδους μέσα από την τραγική αίσθηση των πραγμάτων. Η τραγικότητα εντέλει αναμορφώνει το πνεύμα και μας καθιστά ώριμους αναστοχαστές και υπεύθυνους χειριστές της ιστορίας.
Η έκθεση καλύπτει τις ποικίλες φάσεις και τις επιμέρους διαβαθμίσεις της ιστορικής μας μνήμης, για να κεντρίσει ακριβώς τον επισκέπτη να αναστυλώσει, σύμφωνα και με το οπτικό του πεδίο, κάποια κομμάτια από τη δική του ιστορία. Κατά βάθος ο καθένας βλέπει αυτό που είναι ο ίδιος, αυτό με το οποίο είναι ταυτισμένος ή τον συγκινεί βιωματικά ή τον ενδιαφέρει αισθητικά. Ο στόχος μας ήταν να αναπλάσουμε συνοπτικά και να προσφέρουμε μια πολυπρισματική διάταξη των ιστορικών περιπετειών και της εξελικτικής πορείας του τόπου, όχι σε ευθύγραμμη διάταξη αλλά με πολλές οπτικές γωνίες και λαβές. Κυριαρχεί φυσικά η εξεικόνιση των καημών, των παθών, της αναδημιουργικής αντοχής του, και φυσικά του σθένους και των ελπίδων του.
Παρακαλώ επιτρέψτε μου ακόμη να προσθέσω ότι με την έκθεση αυτή επιτελούμε ένα ελάχιστο χρέος στη Μνήμη που χωνεύει μέσα της την περιπλοκότητα και τη σχετικότητα των κανόνων που ορίζουν το ψυχικό μας σύμπαν και τη ζωή. Μπορεί παντού, και όχι μονάχα σε αυτή τη μικρή γωνιά της γης, να κολυμπάμε όλοι στον αφρό της ιστορίας, αλλά εδώ η συναίσθηση της ιστορικής, γεωγραφικής και πολιτικής σεισμοπάθειας μας καθιστά ικανούς να θέτουμε ερωτήματα και να αναζητάμε την αιτία και τους νόμους που κυβερνούν τα πάντα. Δεν μιλώ για τα γράμματα που θα στείλουμε στον Θεό, εφόσον έχουμε πάψει από χρόνια να είμαστε παιδιά. Ο καιρός της αθωότητας πέρασε. Και τώρα, μπροστά σ’ αυτό που βλέπουμε, σ’ αυτό που ζήσαμε και σε αυτό που μας περιέχει ως ανθρώπους, έχουμε μια συγκεντρωτική ευκαιρία να οδηγηθούμε ως λαός στην “εξήγηση”, την περιγραφή και την κατανόηση του μυστηρίου που ρυθμίζει τη ζωή και τις λαχτάρες μας σε τούτο το μαγεμένο και πολύπαθο νησί. Οι ρίζες, τα έπη, οι μύθοι και η προβολή πότε της ειδυλλιακής και πότε της σπαρακτικής εικόνας του, ας ευχηθούμε να μας οδηγούν στην ολοκλήρωση μιας εσώτερης θέασης και στη βαθύτερη αλληλεγγύη και αγάπη μεταξύ των ανθρώπων.
Κάποτε συλλογίζομαι μήπως είναι στη δοτή μας μοίρα να εξιλαρώσουμε σταδιακά τον άρπαγα γείτονά μας. Εννοώ προφανώς σε χρονική προέκταση αιώνων, εκεί όπου υπάρχουμε και όπου αξίζει να κατανοούμε αυτό που μας συν-έχει και μας ρυθμίζει ως ανθρώπινα όντα. Η συνέχεια εδράζεται στο πιο ουσιαστικό δομικό στοιχείο του ανθρώπου, που δεν παύει να είναι η πατρίδα της Μνήμης. Οι λαοί δεν πρέπει να είναι μονάχα καταναλωτές της ιστορίας τους, αλλά κυρίως μάρτυρες του αξιώματος της Μνημοσύνης. Η ξενάγηση στην ιστορία παρέχει κριτήρια αναστοχασμού. Τα εποπτικά μας μέσα και ιδιαίτερα η κυριαρχία της εικόνας δεν μπορούν να έχουν αξία εάν δεν οδηγούν στα σύμφωνα και τα φωνήεντα που συγκροτούν και εκφωνούν τη λέξη “Ελευθερία”».
* Κυριάκος Χαραλαμπίδης, 20 Σεπτεμβρίου 2024, Κρατική Πινακοθήκη Σύγχρονης Τέχνης – ΣΠΕΛ, Λευκωσία.
Ελεύθερα, 29.9.2024
Πηγή: https://www.philenews.com/apopsis/arthra-apo-f/article/1512616/stin-epochi-tou-tik-tok/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου